INLEIDING

Courante 'enge' benadering bij professionals

Klasmanagement als orde bewaren, controle houden, tuchtmaatregelen nemen etc.

Vraagt groot deel van onze aandacht

15,3% van de normale lestijd wordt besteed aan ordehandhaving in een klas secundair onderwijs (Talis-2018 Onderzoek). Dat is 7,5 minuut per les.

Praktijkschok

Studies tonen aan dat studenten zich vaak onvoldoende voorbereid voelen op klasmanagement (zeker in superdiverse klassen)

Geen lijstje met tips en tricks ...

Strategieën klasmanagement raken veel topics, is systemisch te benaderen, een puzzel die je moet leggen 

Consensus over brede definitie onder wetenschappers

Alle maatregelen om klimaat te scheppen waarin studenten met succes leren en werken (Redant, 2005)

Preventief: voorkomen dat probleemgedrag optreedt

Reactief:
reageren op probleemgedrag als het zich stelt

Focus op de leerling: motivatieprofiel, welbevinden, diversiteitskenmerken, ontwikkelingspsychologie van de adolescent, ...

Focus op de leerkracht: visie, overtuigingen, waarden, emotieregulatie, doeltreffendheidsbeleving, ...

Focus op de relatie leerling-leerkracht:  autoritatief, cultureel responsief, warm demander, interpersoonlijk leraarsgedrag, ...

Didactisch ontwerp: leerdoelen, leerstof, werkvormen, evaluatie, media, ...

Context: meso- en macroniveau, o.a. infrastructuur, schoolbreed beleid, wrap around i.s.m. schoolexterne partners, ouderbetrokkenheid ...

Klasmanagement (Valcke en De Craene, 2020)

Er zit dus al heel wat in je rugzak!

Zet alles wat je in het eerste semester geleerd hebt slim in. Je heb al meer tools in handen dan je denkt ...

• Maak groepjes van drie/vier personen

• Spreek af wie welke rol opneemt:

  • verslaggever
  • voorzitter
  • tijdsbewaker    
• Surf naar het miro-bord: https://miro.com/app/board/uXjVOKpS4Ck=/?invite_link_id=848515172516
• Maak een mindmap van jullie voorkennis

10'

groep

Opdracht: brainstorm voorkennis

Bouw verder op wat je al weet en kan

Raadpleeg je materialen van het eerste semester, werk verder, oefen, verdiep ...

2.1. Pro-actieve klasmanagement strategieën

1. Multidimensionaliteit: waaier aan gebeurtenissen

2. Gelijktijdigheid: gebeurtenissen vaak tegelijkertijd

3. Onmiddellijkheid: gebeurtenissen aan snel ritme

4. Onvoorspelbaarheid: complex en niet altijd controle

5. Openbaarheid: interactie met leerling heeft impact op de groep en omgekeerd

6. Geschiedenis: gebeurtenis nooit geïsoleerd in de tijd

Klas als organisatievorm (Doyle, 1986)

• Kies één van de situaties en lees ze.
• Noteer welke proactieve klasmanagementstrategieën je herkent
• Denk na over voor- en nadelen van het gedrag van de leraar.

5'

individueel

Opdracht: proactieve strategieën

Proactieve klasmanagementstrategieën (Kounin, 1970)

1. With-it-ness: maak zichtbaar dat je opmerkzaam bent

2. Overlapping: multitasking 

3. Smoothness en momentum: soepel verloop en vlotte overgangen, nauwkeurige planning, duidelijke instructies, niet van hak op de tak, tempo niet te traag en niet te snel

4. Stimulating seatwork: afwisseling van werkvormen, uitdagende opdrachten maar niet te moeilijk

5. Group focus en verantwoordelijkheid delegeren: groep geboeid houden, niet volledig voorspelbaar zijn, op elk moment kan actieve inzet van leerling gevraagd worden, leerling verantwoordelijk voor eigen gedrag en leren

Bewegingstussendoortje

2.2. Afspraken, regels en procedures

Regels zijn ...

• vooraf bepaald
• niet onderhandelbaar
• zowel op macro - meso - micro

Procedures zijn ...

• vaste scenario's/terugkerende routines
• moet je de klasgroep laten inoefenen
• verlopen haast automatisch

Afspraken zijn ...

• steeds in overleg
• zichtbaar in de klas
• haalbaar om na te leven

• Start en einde van een les
• Toegelaten vormen van zelfexpressie (bv. kleding)
• Overgang tussen activiteiten
• Verstoringen van activiteiten
• Herschikking klasopstelling
• Administratieve taken (aanwezigheden, controle agenda)
• Verplaatsingen binnen en buiten klas/gebouw
• Gebruik van materialen en tools
• Groepswerk
• Zelfstandig werken
• Alleen zijn in lokaal
• Benodigd materiaal door leerlingen mee te brengen
• Evaluatie en feedback
• ...

Aandachtsgebieden

3.1. Wat is probleemgedrag?

• Surf naar de wooclap: https://www.wooclap.com/PILHOC2 
• Geef aan hoe problematisch je de gedragingen van leerlingen vindt. 
  • 1 = helemaal niet problematisch
  • 5= zeer problematisch

5'

individueel

Opdracht: probleemgedrag

Wat is probleemgedrag?

Op basis van wat soort overwegingen heb je gedragingen hoger of lager geplaatst?

Wirwar aan definities en classificaties

Externaliserend probleemgedrag, wangedrag, delinquent gedrag, antisociaal gedrag, asociaal gedrag, misconduct, misbehavior, deviant gedrag, ontwrichtend gedrag, ordeverstorend gedrag, storend gedrag, agressief gedrag, grensoverschrijdend gedrag ...

Agressief gedrag: brede definitie

Gedrag waarmee grenzen, regels of waarden overschreden worden, of ermee gedreigd wordt. Hiermee wordt materiële, lichamelijke of psychische schade berokkend aan anderen of jezelf.

De persoon is zich niet per se bewust van de gevolgen of effecten van het eigen gedrag.

Externaliserend en internaliserend 

Spanningssituatie met negatieve energie en gevoelens kan worden afgereageerd op omgeving (externaliserend) of op de eigen persoon (internaliserend).

Storend 

Asociaal en alledaagse kleine ordeverstoorders. Gedrag dat het lesgeven van de leraar onderbreekt en het leerproces van medeleerlingen belemmert.

Bijvoorbeeld: Leraar onderbreken, leraar niet respectvol behandelen, ongevraagd het woord nemen, bezig zijn met privézaken tijdens de les, impliciete normen niet nakomen, onverschillligheid tegenover het vak, te laat komen ...

Ontwrichtend 

Agressief gedrag dat leidt tot blijvende wanorde, langdurig ongepast gedrag, frequente moedwillige onderbrekingen of  gezagsondermijnend gedrag van leerlingen.

Bijvoorbeeld: spijbelen, pesten, seksuele intimidatie, racisme, delinquent gedrag, verbale agressie, beschadigen van klas- of schoolmaterialen, ...

3.2. Wat zijn oorzaken van probleemgedrag?

Frustratieagressie

Instrumentele agressie (= geweld)

• Geen controleverlies: agressie is heel doelgericht en weloverwogen
• Geveinsde kwaadheid of intimidatie, bedreiging, manipulatie
• Via bekrachtiging aangeleerd: patroon

3.3. Hoe reageren op probleemgedrag als het zich stelt?

Voorkom een machtsstrijd, zet in op de relatie

Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet staat voor een aanpak van (ernstig) probleemgedrag met de focus op aanwezigheid, zelfcontrole, het vermijden van escalatie, het uitbouwen van steunnetwerken en eenzijdige acties gericht tegen probleemgedrag, altijd in verbinding met het kind of de jongere in kwestie.

Nieuwe Autoriteit is een basishouding die opvoeders houvast geeft in een tijd waarin twijfel en het gebrek aan eensgezindheid tussen opvoeders heel wat onmacht veroorzaken.

Geweldloos Verzet kadert binnen een nieuwe invulling van de positie van de opvoeder: niet boven of naast de jongere, maar vanuit een volgehouden aanwezigheid: “het is mijn plicht”, “ik kan niet toelaten”, “ik houd vol”. 

Het geeft concrete instrumenten om in te zetten waar de onmacht het grootst is en helpt om te blijven volhouden, ook al zie je niet meteen resultaat. Niet om controle te krijgen over kinderen en jongeren, maar om te handelen overeenkomstig je eigen verantwoordelijkheid en de waarden die jij belangrijk vindt.

Leonard (2009)

• Kalmeren
• Grenzen stellen
• Ontmijnen
• Hulp vragen

Baseline: geef onmiddellijke feedback, in de kiem smoren

Reageer onmiddelijk, kort, redelijk en consequent op het storend gedrag. Zelfs als het nog niet echt storend is.

Baseline: toon dat je het gedrag hebt opgemerkt

Non-verbale communicatie is zeer effectief omdat het de les niet onderbreekt en geen 'publiek' geeft aan de verstoorder wat tot escalatie kan leiden omdat men 'status' haalt uit het storend gedrag en de berispingen van de leerkracht.

> oogcontact

> afstand verkleinen

> trager praten

> stilte

> verborgen berisping

Baseline: wanneer kan je een oogje toeknijpen?

Je kan voorrang geven aan lesverloop als het gedrag de les niet verstoort, escalatiegevaar minimaal is, gedrag niet wordt overgenomen door anderen en afspraken,  regels en procedures niet aantast worden. 

Baseline: emoties en lichaamstaal controleren

• Wees je bewust van je emoties, accepteer ze
• Haal diep adem
• Neem makkelijke houding aan, voeten stevig op de grond
• Ventileer via kleine bewegingen, traag en gecontroleerd
• Neem letterlijk afstand
• Stop met praten, neem een rustpauze
• Denk: dit is niet persoonlijk
• Denk: oké soms gebeuren dergelijke dingen, schrap zetten!
• Verlaat even de ruimte
• Zoek iemand die even kan overnemen

Reageren op frustratie agressie: time-out (kalmeren)

Besef: leerling is controle kwijt, niet vatbaar voor ratio

Strategie 1: Kalmeren bij frustratieagressie

• Maak contact op niet-bedreigende manier
• Let op je eigen lichaamstaal
• Bewijs dat je begrijpt hoe agressor zich voelt
• Voorzie afkoelperiode, laat uitrazen (time-out)
• Afleiding
• Ga in gesprek eens de emoties voldoende gezakt zijn
  • ik-boodschappen
  • houd vast aan grenzen
  • denk samen na of geef jouw idee over oplossingen
  • corrigeer foute informatie
  • let op met beloften die je niet kan waarmaken

Strategie 2: Grenzen stellen bij instrumenele agressie

• Suggereer subtiel de grens (vraag, oogcontact, ik-boodschap, afleiding, humor ...)
• Zeg de agressor vriendelijk en duidelijk te stoppen.
• Herhaal de boodschap kort en kordaat
• Blijf op je standpunt tot het gedrag gestopt is, wees consequent

Indien dit niet werkt:

- Waarschuw één maal met een consequentie

- Voer de consequentie uit

OF

- ontmijn

- zoek hulp

Strategie 3: Ontmijnen, voorkom escalatie

Onverwachte reactie waarna je de draad weer oppikt. Profiteren van feit dat de ander even perplex staat.

• Verrassende reacties
• Afleiding (bv. ander onderwerp aansnijden)
• Positieve herinterpretatie
• Humor (niet kwetsend!)
• Probeer niet te winnen (doel is niet in een machtsstrijd verzeild te geraken)

Strategie 4: Hulp halen

• Leerkracht bepaalt zélf of er hulp geboden wordt en op welk moment.
• Respecteer elkaars deskundigheid (blijf in de buurt, vraag aan leerling naar de leerkracht te luisteren, neem leerling mee  voor time-out)
• Hulp achteraf

Text

Incident afronden: persoonlijk  herstelgesprek

• Start bij aanleiding agressie      
• Ik-boodschappen
• Actief luisteren                                      
• Verken door verder bevragen - ook je eigen kant
• Maak afspraken naar de toekomst
• Herstel: goedmaken?

Dit doe je ZELF - jij moet als leerkracht verder met de leerling

Text

Incident afronden: groepsgericht herstelgesprek

Overleg tussen diegene die in de fout ging en diens ondersteuners (ouders, vrienden) en het slachtoffer en diens ondersteuners. Doel is materiële of psychologische schade herstellen. Onder begeleiding van onafhankelijke moderator die vast script volgt en die eerst met elke partij individueel gesprek heeft.

4.1. Wat is inclusief onderwijs?

Illustratie van verschillende paradigma's

(Griful-Freixenet, Struyven, Vantieghem, & Gheyssens, 2020) 

Begrip "inclusie" heeft al hele weg afgelegd, wordt op verschillende manieren gedefinieerd

Mensenrechten, personen met handicap(>1948)

Recht op inclusie versus exclusie, focus op participatie

Specifieke onderwijsbehoeften(>1990)

Focus op participatie én leren, leerlingen met special needs

Gemarginaliseerde groepen(>2000)

Focus op gelijke onderwijskansen voor kansengroepen

Hervorming onderwijssysteem for all(>2005)

Focus op maximale leer- en ontwikkelkansen voor alle kinderen

Leerlingen met beperking

Leerlingen met speciale onderwijsbehoeften

Leerlingen uit gemarginaliseerde groepen

Alle leerlingen

"Een inclusieve leeromgeving is een leeromgeving die kwaliteitsvol onderwijs mogelijk maakt voor alle leerlingen ongeacht beperking, etniciteit, sociale afkomst, taal, gender, … Dit mogelijk maken betekent dat een schoolteam actief de noden ondersteunt zodat alle leerlingen tot maximaal leren en participeren komen op zowel cognitief, sociaal, emotioneel, motorisch en moreel vlak."

Definitie (Onderzoeksproject Potential)

4.2. M-decreet

De Schauwer, Van de Putte, Beco (2019)

Vlaanderen is koploper qua segregatie.

Percentage van leerlingen in buitengewoon onderwijs

Goedkeuring M-decreet

2014

Inschrijvingsrecht

• Weigeren van een inschrijving op basis van specifieke onderwijsbehoeften / beperking is (directe) discriminatie
• Scholen zijn verplicht iedere leerling in te schrijven, ongeacht de nood aan redelijke aanpassingen.
• Enkel wanneer een leerling het gemeenschappelijk curriculum niet (verder) kan opnemen, ondanks redelijke aanpassingen, heeft een school de mogelijkheid van ontbinding van de inschrijving o.b.v. een verslag dat toegang geeft tot een individueel aangepast curriculum in dezelfde school (of een andere school voor gewoon onderwijs) of voor het buitengewoon onderwijs.

Disproportionaliteit

Aanpassingsplicht, maar bij onevenredige belasting OF indien bestaande maatregelen de vraag al voldoende compenseren, kunnen redelijke aanpassingen worden geweigerd.

Indicatoren:

• financiële en organisatorische impact,
• frequentie en duur van gebruik,
• beschikbaarheid van alternatieven.

Principe: aanpassingen mogen niet zo zwaar zijn, dat ze het lange termijn-doel van inclusie voor de organisatie in gevaar brengen

Ondersteuning volgens zorgcontinuüm

Elke fase hogere gradatie zorg en ondersteuning 

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

Positieve en krachtige leeromgeving voor alle leerlingen.

Universeel Ontwerp kan deel zijn van brede basiszorg.

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

School neemt extra maatregelen (remediëren, differentiëren, compenseren, dispenseren)

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

Redelijke aanpassingen

Aanpassingen moeten doeltreffend zijn, evenwaardig, zelfstandigheid vergroten en veilig zijn.

Doel is barrières verlagen, hier en nu.

Brede basiszorg:

- Differentiëren: rekening houden met interesse, leerstatus en leerprofiel

- Remediëren: helpen om bij te benen

Verhoogde zorg:

- Compenseren: hulpmiddelen laten gebruiken

- Dispenseren: vrijstellen van onderdeel zonder dat eindcertificering in gedrang komt

CLB onderzoekt en CLB, ondersteuningsnetwerk of school voor buitengewoon onderwijs kunnen in gewone school ondersteuning bieden.

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

IAC = Individueel Aangepast Curriculum

CLB stelt verslag op toegang Buitengewoon onderwijs. Leerling kan in gewoon als buitengewoon onderwijs terecht.

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

Type 1: lichte mentale handicap

Type 8: leerstoornissen

Afschaffing M-decreet, nieuw decreet leersteun

 (gefaseerd vanaf 1 september 2022)

vanaf schooljaar 2022-2023

Grote lijnen van het M-decreet | Voor onderwijspersoneel (vlaanderen.be)

Naar een decreet leersteun

Opdracht: wat kunnen redelijke aanpassingen zijn?

Maak duo's en kies een casus.

Bespreek met elkaar de casussen en stel redelijke aanpassingen voor.

groep

5 minuten

4.3. GOK-decreet en nieuw inschrijvingsdecreet

2002

Decreet Gelijke Onderwijs Kansen

Kent ook hele geschiedenis: klik hier indien interesse

Inschrijvingsrecht

• Thuistaal van de leerling
• Ontvangen van een schooltoeslag
• Hoogst behaalde opleidingsniveau van de moeder
• De leerling wordt tijdelijk of permanent buiten het eigen gezinsverband opgenomen
• De ouders behoren tot de trekkende bevolking

GOK-indicatoren

 dubbele contingentering die naar sociale mix streeft, afgeschaft

Scholen hoeven geen zeker percentage stoelen meer vrijhouden voor kwetsbare leerlingen. Steden en gemeenten kunnen scholen wel nog opleggen max. 20% van de plekken vrij te houden voor 'ondervertegenwoordigde' groep.

vanaf 1 september 2022 voor de inschrijvingen voor schooljaar 2023-2024

4.4. Universal Design for Learning (UDL)

Onderwijsontwerp universeel toegankelijk maken.

Inzichten uit architectuur, neurologie, onderwijskunde.