Probleemstelling

Waarom is er nood aan financiële educatie op school?

Test jezelf

http://www.oecd.org/pisa/test-2012/financialliteracytest/

Impact sociaal-economische status (SES)

UGent, Financiële geletterdheid bij 15-jarigen. Vlaams rapport PISA 2015.

Financiële ongeletterdheid blijkt persistent, wat leidt tot een spiraal van intergenerationele ongeletterdheid. 

Impact migratie-achtergrond

UGent, Financiële geletterdheid bij 15-jarigen. Vlaams rapport PISA 2015.

Impact onderwijsvorm

UGent, Financiële geletterdheid bij 15-jarigen. Vlaams rapport PISA 2015.

Eindtermen EFC

Economische en financiële competenties (EFC)

• Sleutelcompetentie
• Sterk uitgedund na arrest Grondwettelijk Hof
• Geen EFC meer in de 2de graad, wel in de 3de graad
• Wat blijft er over?
  • Persoonlijk of gezinsbudget
  • Sparen en beleggingsvormen
  • Arbeidsovereenkomst
  • Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid bij schade
  • Marktmechanisme (vraag en aanbod) productmarkt
  • Rol van de overheid
• GO! > KOV
• Expertise van leerkrachten? 

EFC in de lessentabellen van het GO!

EFC in de lessentabellen van het KOV

Theoretische onderbouw

Financiële geletterdheid

Financiële geletterdheid

Definitie PISA 2015

"1) De kennis hebben over en het inzicht hebben in financiële concepten en risico's, 2) de vaardigheden, motivatie en het vertrouwen hebben om de kennis en het inzicht aan te wenden om effectieve beslissingen te nemen binnen verschillende financiële contexten, om het financiële welzijn van individuen en de samenleving te verbeteren en om deelname aan het economische leven mogelijk te maken."

FinComp voor kinderen en jongeren (2023)

• ontwikkeld door EC en OESO/INFE
• opvolger FinComp volwassenen
• gemeenschappelijk begrip van financiële geletterdheid
• vrijwillig gebruik door lidstaten
• cumulatieve opbouw

Contextcategorieën:

• onderwijs en werk;
• huis en gezin;
• individueel;
• maatschappelijk.

FinComp voor kinderen en jongeren (2023)

overkoepelende doelstellingen:

(1) In staat zijn om effectief met geld om te gaan op de korte en lange termijn;

(2) Gezonde en weloverwogen financiële beslissingen kunnen nemen, zich bewust zijn van de gevolgen daarvan en weten waar ze hulp kunnen vinden;

(3) Basiskennis hebben van het economische en financiële landschap;

(4) Voldoende voorbereid zijn op de economische en financiële aspecten van het leven als volwassene.

Oefening: navigeren door FinComp

• Download het FinComp spreadsheet;
• Voor welke vier inhoudelijke categorieën werden er competenties ontwikkeld? Geef voor elke inhoud aan welke onderwerpen erin aan bod komen.
• Wat moeten kinderen in de lagere school al weten over pensioenen?
• Financiële competenties bestaan in drie dimensies. Je kan de dimensies identificeren op basis van de gebruikte werkwoorden. Geef voor elke dimensie minstens twee voorbeelden van gebruikte werkwoorden.
• Geef een voorbeeld van een digitale financiële competentie die een 18-jarige moet hebben op het vlak van externe invloeden. Met welke kleur wordt dit aangeduid in het competentieraamwerk? 
• Wat wordt er van 18-jarigen verwacht op het vlak van duurzaam beleggen? Met welke kleur wordt dit aangeduid?
• Vergelijk de competenties in FinComp met de sleutelcompetentie EFC in Vlaanderen. Wat kan je hieruit besluiten? 

FinComp - inhoudelijke categorieën

Core competences framework on financial literacy for youth

Financieel 'flexibele' jongeren hebben nood aan:

1. Financiële kennis
   = financiële geletterdheid in enge zin​
   • wiskundige basiskennis
   • interestberekening
   • inzicht in inflatie
   • inzicht in risicodiversificatie
   • ...
2. Financiële attitudes
   • ​​intertemporele voorkeuren: plannen toekomst
   • risico-aversie
3. Financieel gedrag (zie volgende slides)

Verband tussen kennis, attitude en gedrag

Bron: Cannistrà, M., Agasisti, T., Amagir, A., Poder, K., Holz, O., Vartiak, L., & De Witte, K. (2022). A comparative analysis of financial literacy levels and initiatives among students in five European countries. Research in Comparative and International Education, 17(2), 246–280.

Financieel gedrag

Birkenmaier, J, Maynard, B, Kim, Y. PROTOCOL: Interventions designed to improve financial capability by improving financial behavior and financial access: A systematic review. Campbell Systematic Reviews. 2019; 15:e1020.

Financiële geletterdheid heeft 2 dimensies

• 'understanding': vb. financiële kennis 
• 'application': vb. via toegang tot financiële producten 

Financiële kennis is een noodzakelijke maar geen voldoende voorwaarde die leidt tot een verhoging van het financieel welzijn. 

Conceptueel model van financiële bekwaamheid

Van Campenhout, G., De Witte, K. & De Beckker, K. (2017) Financiële vorming op school. In: De Witte, K. & Hindriks, J. (eds.) De geslaagde school. Itinera Institute. SKRIBIS, Gent.

Financiële socialisatie

Betrek ouders / vrienden door:

(i) huiswerk of thuisactiviteiten met de ouders

(ii) stimuleren van financiële communicatie thuis of met vrienden

(iii) bank- en spaarprogramma's op school

Professionalisering van de leerkracht

De meerderheid van toekomstige leerkrachten (84%) beschikt over onvoldoende financiële kennis.
(De Moor et al., 2017)

Niet de taak van de leraar economie (alleen), maar van alle leraren in de school.
(Van Campenhout et al., 2017)

De Moor, L., & Verschetze, L. (2017). Student teachers' capacity and willingness to teach financial literacy in flanders. Journal of Financial Counseling and Planning, 28(2), 313-321. doi:http://dx.doi.org/10.1891/1052-3073.28.2.313

Van Campenhout, G., De Witte, K. & De Beckker, K. (2017) Financiële vorming op school. In: De Witte, K. & Hindriks, J. (eds.) De geslaagde school. Itinera Institute. SKRIBIS, Gent.

Praktijk toepassing