POSITIEF EN INCLUSIEF LEEFKLIMAAT
 

Sessie 2(ma 26/2/2024 - do 29/2/2024)

Nathalie Michalek / Tim De Smet

Agenda 

1. Follow-up KLASMANAGEMENT

2. INCLUSIEF ONDERWIJS

Pauze

3. DIFFERENTIATIE

4. UNIVERSEEL ONTWERP (UDL)

1. FOLLOW-UP

Klasmanagement

Aangevraagde verdieping: casus Diest

• Wie is betrokken bij de situatie?
• Wat is de context?
• Welke theoretische kaders herken je in deze casus? 
  • positief klasklimaat
  • adolescentie
  • klasmanagement:
    • storend - ontwrichtend?
    • andere classificaties?
    • ...

Aangevraagde verdieping: casus Diest

• Formuleer voorstellen: hoe zou de leer- en leefomgeving voor de lln. positiever en inclusiever gemaakt kunnen worden?
  • Hoe zou je met deze situatie kunnen omgaan?
  • Wie kan je betrekken?
  • Welke strategieën kan je inzetten?
  • ....

Aangevraagde verdieping 

• Hoe gezag zonder schreeuwen en straffen? 
  • Ben ik te lief? Hoe dwing ik respect af?
• Hoe tot rust brengen, kalmeren?
• Wat als 'niks helpt'?
  • Klas blijft rumoerig en krijg ze niet stil.
• Hoe kan ik rollen naar leerlingen toe delegeren?

Aangevraagde verdieping

• Heeft diversiteit iets met moeilijke klassen te maken?
  • Straks en volgende week: inclusie en differentiatie
• Multitasken: tips?
  • Uit onderzoek blijkt dat je dit leert met ervaring (zoals autorijden ook deels automatiseert)
• Hoe krijg ik overzicht of iedereen mee is?
  • Exit-tickets, quiz, vragen stellen aan leerlingen, gedrag observeren tijden opdrachten, hen zichzelf laten verbeteren met verbetersleutel ...

Aangevraagde verdieping

• Hoe activeren?
  • Te rustige klas activeren
  • Zie activerende werkvormen KLO

• Interactie bij beperkte taalvaardigheid
  • Zie taalgericht vakonderwijs

Aangevraagde verdieping 

• Hoe gezag zonder schreeuwen en straffen? 
  • Ben ik te lief? Hoe dwing ik respect af?
• Hoe tot rust brengen, kalmeren?
• Hoe kan ik rollen naar leerlingen toe delegeren?
• Multitasken: tips?
• Wat als 'niks helpt'?
  • Klas blijft rumoerig en krijg ze niet stil.
• Heeft diversiteit iets met moeilijke klassen te maken?
• Hoe krijg ik overzicht of iedereen mee is?
• Hoe activeren?
• • Te rustige klas activeren
  • Interactie bij beperkte taalvaardigheid

Ben ik te lief?

Naar welk soort gedrag zouden leerlingen verwijzen als ze een leerkracht "te lief" noemen? 

Deel jouw ideeën.

Ben ik te lief?

Geweldloos verzet, nieuwe autoriteit, verbindend gezag

Verbindend gezag is gebaseerd op de principes van geweldloos verzet en verenigt twee uitersten die schijnbaar niet te verenigen zijn: zowel hiërarchische afstand als relationele nabijheid, zowel een liefdevol anker als heldere grenzen en zowel verzet tegen wat onacceptabel is als geloven in de mogelijkheden van de ander

Ben ik te lief?

Rustige werksfeer bereik je het makkelijkst als je dominantie en verbinding combineert. 

Laat zien dat je dingen opmerkt, neem leiding, organiseer, geef instructies, installeer vaste procedures, structureer de klassituatie, leg uit, houd aandacht.

Ondersteun, toon interesse, wees vriendelijk, heb gevoel voor humor, wees zelfverzekerd en vertrouw je leerlingen.

Wees zelfverzekerd, ook met je lichaam

Hoe kalmeren?

Welk gedrag zie jij voor je als je zegt dat leerlingen moeten gekalmeerd worden?

Welk gedrag zie je dan liefst verdwijnen?

Gaat het om instrumentele of frustratie-agressie?

Kalmeren: blijf zelf kalm

Leonard (2009)

• Kalmeren
• Grenzen stellen
• Ontmijnen
• Hulp vragen

Als niks helpt?

Text

Wat als niks helpt?

Houd vol.

Verbindend gezag is een basishouding die opvoeders houvast geeft in een tijd waarin twijfel en het gebrek aan eensgezindheid tussen opvoeders heel wat onmacht veroorzaken. Vanuit een volgehouden aanwezigheid: “het is mijn plicht”, “ik kan niet toelaten”, “ik houd vol”. Helpt om te blijven volhouden, ook al zie je niet meteen resultaat. Niet om controle te krijgen over kinderen en jongeren, maar om te handelen overeenkomstig je eigen verantwoordelijkheid en de waarden die jij belangrijk vindt.

Verbindend gezag, geweldloos verzet, nieuwe autoriteit

Wat als niks helpt?

Aangevraagde verdieping: casus Leuven 1

• Hoe omgaan met racisme, seksisme,... beledigend gedrag tussen leerlingen onderling?
  
   

-Altijd reageren (with-it-ness)
-Als het gericht is tegenover iemand = agressie = kijk naar slachtoffer

Hoe reageren?

• Wat maakt dat je dat zegt?
• Wat bedoel je met?
• Wat zijn je redenen voor ... ?
• Hoe zou je kunnen nagaan of het waar is?
• Wat zou iemand zeggen die het niet met je eens is?
• Welke zijn voor jou belangrijke bronnen van informatie hierover?
• ...

Aangepast uit Sarbo & Hammidi (Anne Frank Stichting) in Hannah Arendt Instituut (Webinar 2022)

Vragen die je kan stellen

Aangevraagde verdieping: casus Leuven 2

• Wat te doen bij een leerling die herhaaldelijk storend is in de klas? Hoe pak je het aan als de bijsturingen niet lijken te werken?
• Hoe leerlingen die net op de grens balanceren met dingen die niet kunnen bestraffen/berispen zonder het continu te moeten doen?
• Omgaan met leerlingen die arrogant zijn? Geroezemoes: aanpakken of negeren?
• Omgaan met herhalend storend gedrag (spreken tijdens de les).

Aangevraagde verdieping: casus Leuven 2

Proactieve klasmanagementstrategieën (Kounin, 1970)

1. With-it-ness: maak zichtbaar dat je opmerkzaam bent

2. Overlapping: multitasking

3. Smoothness en momentum: soepel verloop en vlotte overgangen, nauwkeurige planning, duidelijke instructies, niet van hak op de tak, tempo niet te traag en niet te snel

4. Stimulating seatwork: afwisseling van werkvormen, uitdagende opdrachten maar niet te moeilijk

5. Group focus en verantwoordelijkheid delegeren: groep geboeid houden, niet volledig voorspelbaar zijn, op elk moment kan actieve inzet van leerling gevraagd worden, leerling verantwoordelijk voor eigen gedrag en leren

Aangevraagde verdieping: casus Leuven 2

• Houd vol.

Verbindend gezag is een basishouding die opvoeders houvast geeft in een tijd waarin twijfel en het gebrek aan eensgezindheid tussen opvoeders heel wat onmacht veroorzaken. Vanuit een volgehouden aanwezigheid: “het is mijn plicht”, “ik kan niet toelaten”, “ik houd vol”. Helpt om te blijven volhouden, ook al zie je niet meteen resultaat. Niet om controle te krijgen over kinderen en jongeren, maar om te handelen overeenkomstig je eigen verantwoordelijkheid en de waarden die jij belangrijk vindt.

• Je staat er niet alleen voor.

Wie kan je helpen/contacteren? KR, andere leraren, ouders, leerlingbegeleiders...

Aangevraagde verdieping: casus Leuven 3

• Omgaan met demotivatie (cursus nooit bij, te moeilijk vak)
• Een leerling legt altijd zijn hoofd op de bank, de les interesseert hem niet...

-Beginsituatie:
gedrag? (ook in andere lessen)
-schoolteam, ouders...
interesse?
-KLO: activerende werkvormen

-LIND: zelfdeterminatietheorie
-PIL: differentiatie (op interesse)

2.1. Wat is inclusief onderwijs?

Stellingenspel

Positioneer je in de ruimte: ga je akkoord of niet akkoord?

Stelling 1

Een attest dyslexie is nodig om leerlingen meer tijd te geven bij een examen of toets.

Stelling 2

Een leerling met een serieuze visuele beperking kan ik niet ondersteunen in mijn lessen.

Stelling 3

Ik kan door keuzes in mijn lesontwerp tegemoet komen aan de diversiteit in mijn leerlingengroep.  

Wat betekent voor jou inclusie?

Brainstorm

A

         B

            D

C

(Classroomscreen)

Verschillende paradigma's

(Griful-Freixenet, Struyven, Vantieghem, & Gheyssens, 2020) 

Begrip "inclusie" heeft al hele weg afgelegd, wordt op verschillende manieren gedefinieerd

Opertti et al. (2014)

Vier paradigma's:

1. Mensenrechten voor personen met een handicap (>1948) inclusie versus exclusie, focus op participatie

2. Personen met specifieke onderwijsbehoeften (>1990) participatie én leren, leerlingen met special needs

3. Gemarginaliseerde groepen (>2000) gelijke onderwijskansen leerlingen uit kansengroepen

4. Hervorming onderwijssysteem for all (>2005) maximale leer- en ontwikkelkansen alle leerlingen

Leerlingen met beperking

Leerlingen met speciale onderwijsbehoeften

Leerlingen uit gemarginaliseerde groepen

Alle leerlingen

"Een inclusieve leeromgeving is een leeromgeving die kwaliteitsvol onderwijs mogelijk maakt voor alle leerlingen ongeacht beperking, etniciteit, sociale afkomst, taal, gender, … Dit mogelijk maken betekent dat een schoolteam actief de noden ondersteunt zodat alle leerlingen tot maximaal leren en participeren komen op zowel cognitief, sociaal, emotioneel, motorisch en moreel vlak."

- Prestaties én beleving

- Verschillende ontwikkelingsdomeinen

- Alle studenten

Definitie (Onderzoeksproject Potential)

2.2. Leersteundecreet / GOK-decreet / nieuw inschrijvingsdecreet

VN-verdrag

Artikel 24 omvat het recht voor personen met een handicap op (inclusief) onderwijs

2006

De Schauwer, Van de Putte, Beco (2019)

Vlaanderen is koploper qua segregatie.

Percentage van leerlingen in buitengewoon onderwijs

Decreet Gelijke OnderwijsKansen (GOK)

GOK-beleid bestaat uit drie peilers

2002

Inschrijvingsrecht

• Thuistaal van de leerling
• Ontvangen van een schooltoeslag
• Hoogst behaalde opleidingsniveau van de moeder
• De leerling wordt tijdelijk of permanent buiten het eigen gezinsverband opgenomen
• De ouders behoren tot de trekkende bevolking

GOK-indicatoren

Nieuw Inschrijvingsdecreet

De lokale gemeentelijke en stedelijke overheden beslissen of ze al dan niet plaatsen vrijhouden voor ondervertegenwoordigde groepen (max. 20%)

2012 -> 2022

Goedkeuring M-decreet

Vertaling van het VN-verdrag naar interne wetgeving

Opent de weg naar inclusief onderwijs

2014

M-decreet de eerste stappen richting inclusie

• Eerst gewoon onderwijs, dan buitengewoon onderwijs (inclusie-gedachte)
• Inschrijvingsrecht
• Recht op redelijke aanpassingen
• Uitbouw zorgcontinuüm door scholen gewoon onderwijs
• Ondersteuning binnen gewoon onderwijs

2023

Leersteundecreet

Inclusief onderwijs als eerste optie

Leersteunmodel

• Elke school gewoon onderwijs sluit zich aan bij één leersteuncentrum
• Samenwerking met leerling, leerkracht, ouders en CLB
• Drie verslagen: GC-verslag, IAC-verslag en OV4-verslag
• Statuut voor leerondersteuner
• Handelingsplanmatig werken

Inschrijvingsrecht

• Weigeren van een inschrijving op basis van specifieke onderwijsbehoeften / beperking is (directe) discriminatie
• Scholen zijn verplicht iedere leerling in te schrijven, ongeacht de nood aan redelijke aanpassingen.
• Enkel wanneer een leerling het gemeenschappelijk curriculum niet (verder) kan opnemen, ondanks redelijke aanpassingen, heeft een school de mogelijkheid van ontbinding van de inschrijving o.b.v. een verslag dat toegang geeft tot een individueel aangepast curriculum in dezelfde school (of een andere school voor gewoon onderwijs) of voor het buitengewoon onderwijs.

Zorgcontinuüm

Elke school heeft de taak om een zorgcontinuüm uit te bouwen.

De school blijft eigenaar van het zorgtraject van de leerling.

Ondersteuning volgens zorgcontinuüm (vorm = piramide)

Taak van de school om zorgcontinuüm uit te bouwen: samenwerking is belangrijk!

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere

onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

Positieve en krachtige leeromgeving voor alle leerlingen.

Universeel Ontwerp (UDL) kan deel zijn van brede basiszorg.

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekeree onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

School neemt extra maatregelen indien brede basiszorg niet (meer) of slechts gedeeltelijk volstaat voor een leerling of groep leerlingen (RE-DI-CO-DI's)

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekeree onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

Redelijke aanpassingen

Aanpassingen moeten doeltreffend zijn, evenwaardig, zelfstandigheid vergroten en veilig zijn.

Doel is barrières verlagen, hier en nu.

RE-DI-CO-DI's:

- Remediëren: helpen om bij te benen

- Differentiëren: inspelen op interesse, leerstatus en leerprofiel (variëren)

- Compenseren: hulpmiddelen laten gebruiken

- Dispenseren: vrijstellen van onderdeel zonder dat eindcertificering in gedrang komt

Indien de maatregelen in fase 0 en 1 ontoereikend blijken om tegemoet te komen aan de specifieke onderwijsbehoeften van een individuele leerling: CLB actieve rol

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

Fase 2: Uitbreiding van zorg

Vertrekpunten:

- Individuele leerlingenbegeleiding door CLB (informatie- en adviesverstrekking, samenwerking, begeleiding)
- Start HGD-traject door CLB (in kaart brengen van noden leerling en bepalen doelen)

Mogelijke uitkomsten na doorlopen HGD-traject:
- Nood aan versterken fase 0 en 1 

- Opstellen van verslag IAC, verslag GC of OV4 verslag (CLB) met mogelijkheid tot aanvraag van leersteun bij leersteuncentrum door school gewoon onderwijs

Indien de fases 0 tot en met 2 zijn doorlopen en als het volgen van het gemeenschappelijk curriculum met redelijke aanpassingen niet haalbaar blijkt

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

Fase 3: Individueel Aangepast Curriculum (IAC)

- Verslag IAC of OV4-verslag vereist (CLB)

- Toegang tot gewoon en buitengewoon onderwijs

- IAC: Doelen op maat van leerling te bepalen (IAC-plan)

- OV4: Zeer intensieve ondersteuningsnood en doorgedreven aanpassingen om het gemeenschappelijk curriculum te volgen

- Mogelijkheid tot aanvragen leersteun bij leersteuncentrum (school gewoon onderwijs)

OEFENING: uitbouw van het zorgcontinuüm

- je krijgt een visual van het zorgcontinuüm op papier

- vul voor elke fase in hoe dit op jouw school vorm krijgt:

• welke maatregelen zie je terugkomen op school in de verschillende fasen?
• welke partners zijn betrokken in welke fase?

Recht op redelijke aanpassingen

Plicht van de scholen om zich aan te passen aan noden en behoeften van leerlingen.

Een school kan de inschrijving van een leerling ontbinden indien de te nemen aanpassingen niet haalbaar of wenselijk zijn omdat ze niet ‘redelijk’ zijn.

Recht op redelijke aanpassingen

Aanpassingen kunnen onredelijk zijn omwille van:

• De kostprijs van de aanpassing

• De impact die de aanpassing heeft op de school- en klasorganisatie

• Hoe lang en hoe vaak de leerling van de aanpassing gebruik kan maken

• De gevolgen van de aanpassing voor de levenskwaliteit van de leerling

• De gevolgen van de aanpassing voor de omgeving en andere leerlingen

• Het al dan niet ontbreken van gelijkwaardige alternatieven

2.3. Oefenen

Opdracht: wat kunnen redelijke aanpassingen zijn?

- Individueel: kies een casus en noteer redelijke aanpassingen (5').

- Bespreek met elkaar de casussen en stel redelijke aanpassingen voor (15').

groep

20 minuten

3. DIFFERENTIATIE

• Brainstorm en maak een mindmap in groepjes van 3 personen.
• Vul je mindmap zelf aan op basis van de slides in deze presentatie en de cursustekst.
• Wat is nog onduidelijk?

1. Wat doe je zelf al in de klas?

2. Inspiratieronde

Kies 3 voorbeelden uit.

- Waar speelt de leerkracht op in?

- Welk voorbeeld inspireert je?

Oefenen

3.1 Vormen van differentiatie

Externe differentiatie 

Omgaan met verschillen door homogeen te groeperen en verschillend aanbod aan elke groep te voorzien.

Interne differentiatie of binnenklasdifferentiatie

Omgaan met verschillen in heterogene groepen en verschillende behandeling binnen een klasgroep.

Divergente differentiatie

Iedereen naar hetzelfde eindniveau

Convergente differentiatie

Elke leerling individueel zoveel mogelijk vooruitgang

Welke vorm is het meest effectief?

Er is niet één vorm die voor alle leerlingen de beste vorm is. In het secundair onderwijs is er weinig evidentie voor de stelling dat externe differentiatie op basis van competentieniveau de prestaties voor alle leerlingen verhoogt.

Aan de extremen zien we dat

- de laagst presterende leerlingen meer vooruitgang boeken bij interne differentiatie 

- de sterkste presterende leerlingen meer vooruitgang boeken bij externe differentiatie

Risico's externe differentiatie

Breed aangetoond dat externe differentiatie op basis van competentieniveau een negatieve invloed heeft op schoolse attitudes, zeker bij laag presterende leerlingen

• Verwachtingseffect van leerkracht: lage verwachtingen vertalen zich in lagere pedagogische inzet van leerkracht
• Leerlingen internaliseren lage verwachtingen: hun academisch zelfvertrouwen daalt en inspanningen nemen af, anti-schoolse subcultuur floreert
• Prestatienorm daalt: medeleerlingen richten zich op prestaties van medeleerlingen en zwak presteren wordt de norm

2.2. Binnenklasdifferentiatie

Hoe differentiëren?

1. Groeigericht lesgeven = growth mindset

- groeikansen zien en benoemen

- haalbare, hoge verwachtingen (zone naaste ontwikkeling)

- impact van self efficacy (van leraar, schoolteam en leerling)

2. Ethisch kompas gericht op de leerling

- leerprocessen van leerling staan centraal

vs. druk vanuit leerplannen, directie, administratie

("je handboek kent je klas niet").

Doel en basisfilosofie

Zie School in Partnerschap

Inspelen op verschillende soorten verschillen

Zie autonomie bevorderen, Zelfdeterminatietheorie

Leer'niveau' is momentopname, dynamisch, daarom spreken van 'status'

Variëren in aanpak, waar mogelijk rekening houden met voorkeuren, als nodig leerstrategieën uitbreiden

1. flexibel groeperen

- Variatie voorzien aan groeperingen, taken, hulpbronnen en strategieën zodat leerlingen een route op maat vinden

- De klasgroep als sociale eenheid, stimuleer vertrouwen en verbinding

- Geen geïndividualiseerd onderwijs of statische groepen

2. Output = input

- Belang van opvolging van leervorderingen

- Informatie inzetten om de leeromgeving aan te passen

Didactische principes

4. UNIVERSEEL ONTWERP

Onderwijsontwerp universeel toegankelijk maken.

Inzichten uit architectuur, neurologie, onderwijskunde.

Katja Petry en Elke Emmers (2016)

Relatie universeel ontwerp en differentiatie

• Streven hetzelfde na: alle leerlingen optimaal laten leren, ongeacht hun verschillen
• BKD en UDL zijn complementair, ze combineren om meer flexibiliteit en toegankelijkheid in je lessen te brengen

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekeree onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

5. OEFENEN MET CASUSSEN

Mededelingen

- OLC klasmanagement:

• woensdag 13 maart ’24 van 18u tot 20u - campus Anderlecht (inschrijven kan tot maandag 11 maart ’24)

• dinsdag 19 maart ’24 van 18u tot 20 – campus Diest/Leuven – online sessie (inschrijven kan tot zondag 17 maart ’24)

Mededelingen

- Oefenexamenlessen kaders PIL: woe. 13/3 en woe. 22/5 online: 14u-16u

- ROH: ma. 11/3 en do. 14/3: aankondiging volgt, schrijf je in. Vertrek vanuit een authentieke leervraag uit je klaspraktijk.

- Voorbereidende opdracht voor SIP: 3 basisteksten lezen