1. Positieve en inclusieve lesomgeving

PIKALL: afspraken om veilige omgeving te creëren

Onze deur staat voor jullie open....

2. Positief klasklimaat

Inleefoefening: deel 1

Surf naar de padlet.

PIL sessie 1 - Inleefoefening (padlet.com)

Kies drie van de opdrachten en voer ze uit.

Individueel

15 minuten

link

Reflecteer in kleine groepjes van drie of vier (draai je naar je buren toe). Bespreek onderstaande vragen met je medestudenten. 

• Welk opdracht heb je uitgevoerd?
• Wat heb je uit je opdracht geleerd?
• Hoe houdt dit verband met jouw rol als leerkracht?

Inleefoefening: deel 2

Groep

10 minuten

Koppel terug aan de hand van een inspirerende quote 

Inleefoefening: deel 3

Groep

30 seconden

"Basiskennis bijbrengen moet opnieuw de kerntaak van de leraar worden."

Complex en multidimensioneel construct (Wang, 2020)

Alle drie de dimensies dragen bij tot leren v. leerlingen:

1. Ondersteuning bij het cognitieve leren

2. Ondersteuning bij de socio-emotionele ontwikkeling

3. Klasmanagement

Het stimuleren van kritisch denken, het stellen van uitdagende doelen, het geven van constructieve feedback, het faciliteren van cognitieve denkprocessen via betekenisvolle en uitdagende taken, het leggen van verbanden, …. ​

Het bieden van veiligheid zodat leerlingen nieuwe ervaringen durven aangaan, het kennen van interesses, het inspelen op de leefwereld, het tonen van een responsieve houding, leerlingen gevoel geven dat ze zichzelf kunnen zijn er erbij horen

Het implementeren van afspraken en regels, bieden van structuur en grenzen, het positief bekrachtigen van constructief gedrag, het zowel preventief als curatief omgaan met storend gedrag, ….

Dimensies van een positief klasklimaat

3. Adolescentie

Back to ... je puberteit!

Noteer een van je mooiste of slechtste straffe herinneringen aan je leven op school of in de klas. Wat deed je? Hoe voelde je je? Wie was erbij betrokken?

Individueel

2 minuten

Puberteit: lichamelijke veranderingen en biologische volwassenwording

1. Het lerende brein

• Overschat jongeren niet en ondersteun expliciet in meta-cognitieve vaardigheden

2. Het emotionele brein

• Verwacht en anticipeer op impulsieve en emotionele reacties, stel duidelijke grenzen en bied veiligheid

Het puberende brein (Crone in Struyf)

3. Het sociale brein

• Aanvaarding door leeftijdsgenoten is erg belangrijk. Creëer positieve kansen tot sociale interacties.

4. Het creatieve brein

• Grote veranderbaarheid (plasticiteit) van het brein boost de creativiteit. Creëer ruimte voor out-of-the-box denken.

Het puberende brein (Crone in Struyf)

Welke verbanden zie je met het puberende brein?

Plaats jouw post-it in het juiste kader

Welke verbanden zie je met het puberende brein? (lerende brein, emotionele brein, sociale brein, creatieve brein)

Individueel

2 minuten

Adolescentie: periode tussen start van puberteit en leeftijd waarop rollen en verantwoordelijkheden horend bij volwassenheid opgenomen worden

Kinderarbeid

(UNICEF, 2020)

Ook vrouwen, jonge fabrieksmeisjes en kinderen onder de veertien zopen zich stomdronken. Meer dan eens zag ik benden kinderen, die zich in de duistere steegjes ophielden met een fles jenever die van mond tot mond ging. Want ook zij konden dit leven onmogelijk volhouden zonder zich één keer in de week te benevelen…. De hele week lang hadden ze 12 tot 13 uur per dag tussen de hels ratelende machines geleefd. (Louis Paul Boon: Pieter Daens, 1971, pp. 39-41)

4. Klasmanagement

Complex en multidimensioneel construct (Wang, 2020)

Alle drie de dimensies dragen bij tot leren v. leerlingen:

1. Ondersteuning bij het cognitieve leren

2. Ondersteuning bij de socio-emotionele ontwikkeling

3. Klasmanagement

Het stimuleren van kritisch denken, het stellen van uitdagende doelen, het geven van constructieve feedback, het faciliteren van cognitieve denkprocessen via betekenisvolle en uitdagende taken, het leggen van verbanden, …. ​

Het bieden van veiligheid zodat leerlingen nieuwe ervaringen durven aangaan, het kennen van interesses, het inspelen op de leefwereld, het tonen van een responsieve houding, leerlingen gevoel geven dat ze zichzelf kunnen zijn er erbij horen

Dimensies van een positief klasklimaat

Opdracht

a. Wat betekent voor jou "klasmanagement"?

b. Als je terug kon gaan naar 1 september, wat zou je dan anders doen met betrekking tot klasmanagement?

Individueel

5 minuten

Orde en controle

Courante 'enge' benadering is dat klasmanagement over het behouden van orde en controle gaat.

Wetenschappelijke consensus is breder, systemisch

Alle maatregelen om klimaat te scheppen waarin studenten met succes leren en werken (Redant, 2005)

Focus op de leerling: motivatieprofiel, welbevinden, diversiteitskenmerken, ontwikkelingspsychologie van de adolescent, ...

Focus op de leerkracht: visie, overtuigingen, waarden, emotieregulatie, doeltreffendheidsbeleving, ...

Focus op de relatie leerling-leerkracht:  autoritatief, cultureel responsief, warm demander, interpersoonlijk leraarsgedrag, ...

Didactisch ontwerp: leerdoelen, leerstof, werkvormen, evaluatie, media, ...

Context: meso- en macroniveau, o.a. infrastructuur, schoolbreed beleid, wrap around i.s.m. schoolexterne partners, ouderbetrokkenheid ...

Belang voor leerlingen

Belang want: impact op leren

 Minder storend gedrag = meer time on task en meer tijd om te leren

Belang want: schools welbevinden

Multidimensionaal concept. Positieve impact op leren, maar ook op zichzelf belangrijk (los van leren).

Online enquête bij 44.000 jongeren in mei 2020

Kinderrechtenperspectief in de coronacrisis

Text

‘Foert, volwassene!’ | De Standaard

Belang voor leerkrachten

Vraagt groot deel van onze aandacht

15,3% van de normale lestijd wordt besteed aan ordehandhaving in een klas secundair onderwijs (Talis-2018 Onderzoek). Dat is 7,5 minuut per les.

Praktijkschok

Studies tonen aan dat studenten zich vaak onvoldoende voorbereid voelen op klasmanagement (zeker in superdiverse klassen)

Groter risico op burn-out en uitval uit beroep 

Leerkrachten die minder zelfverzekerd zijn over hun klasmanagement en die meer probleemgedrag ervaren in hun klas 

Niet één lijstje met tips en tricks ...

Strategieën klasmanagement raken veel topics, is sytemisch te benaderen, een puzzel die je moet leggen 

Er zit al heel wat in je rugzak!

Zet alles wat je in het eerste semester geleerd hebt slim in. Je heb al meer tools in handen dan je denkt ...

Bouw verder op wat je al weet en kan

Raadpleeg je materialen van het eerste semester, werk verder, oefen, verdiep ...

Stretch jezelf, maar zonder accidenten

Wapen je voor de toekomst, oefen, zoek je eigen stijl, bouw zelfverzekerdheid op, vind krachtbronnen

4.1. KLASMANAGEMENT preventief

Opdracht

Neem een uitdagende klasmanagement-situatie in gedachten

Individueel

2 minuten

AFSPRAKEN, REGELS EN PROCEDURES

Regels zijn ...

• vooraf bepaald
• niet onderhandelbaar
• zowel op macro - meso - micro

Procedures zijn ...

• vaste scenario's/terugkerende routines
• moet je de klasgroep laten inoefenen
• verlopen haast automatisch

Afspraken zijn ...

• steeds in overleg
• zichtbaar in de klas
• haalbaar om na te leven

• Start en einde van een les
• Toegelaten vormen van zelfexpressie (bv. kleding)
• Overgang tussen activiteiten
• Verstoringen van activiteiten
• Herschikking klasopstelling
• Administratieve taken (aanwezigheden, controle agenda)
• Verplaatsingen binnen en buiten klas/gebouw
• Gebruik van materialen en tools,
• Groepswerk
• Zelfstandig werken
• Tijdens directe instructie
• Alleen zijn in lokaal
• Benodigd materiaal door leerlingen mee te brengen 
• Evaluatie en feedback
• ...

Domeinen die aandacht kunnen krijgen:

PROACTIEVE STRATEGIEËN

Klas als organisatievorm (Doyle, 1986)

1. Multidimensionaliteit: waaier aan gebeurtenissen

2. Gelijktijdigheid: gebeurtenissen vaak tegelijkertijd

3. Onmiddellijkheid: gebeurtenissen aan snel ritme

4. Onvoorspelbaarheid: complex en niet altijd controle

5. Openbaarheid: interactie met leerling heeft impact op de groep en omgekeerd

6. Geschiedenis: gebeurtenis nooit geïsoleerd in de tijd

Leraar zijn = intelligent management of uncertainty (Berry, 2008)

Proactieve klasmanagementstrategieën (Kounin, 1970)

1. With-it-ness: maak zichtbaar dat je opmerkzaam bent

2. Overlapping: multitasking 

3. Smoothness en momentum: soepel verloop en vlotte overgangen, nauwkeurige planning, duidelijke instructies, niet van hak op de tak, tempo niet te traag en niet te snel

4. Stimulating seatwork: afwisseling van werkvormen, uitdagende opdrachten maar niet te moeilijk

5. Group focus en verantwoordelijkheid delegeren: groep geboeid houden, niet volledig voorspelbaar zijn, op elk moment kan actieve inzet van leerling gevraagd worden, leerling verantwoordelijk voor eigen gedrag en leren

Opdracht

Welke proactieve klasmanagementstrategieën kun je toepassen op je casus?

Individueel

2 minuten

4.2. KLASMANAGEMENT reactief

Opdracht

Hoe problematisch vind je volgend gedrag? (1= niet, 5 = heel problematisch

• Sofie zit stiekem te sms-en onder de tafel
• Anne is voor de zoveelste keer haar boek vergeten
• Op de achterste bank wordt niet opgelet en gebabbeld. Dat is niet de eerste keer.
• Een leerling maakt een seksistische opmerking tegenover een vrouwelijke leerkracht
• Mohammed spijbelt al een paar dagen en is gezien in de stad door een collega

Duo

5 minuten

Wat is probleemgedrag?

Op basis van wat soort overwegingen heb je gedragingen hoger of lager geplaatst?

Wirwar aan definities en classificaties

Externaliserend probleemgedrag, wangedrag, delinquent gedrag, antisociaal gedrag, asociaal gedrag, misconduct, misbehavior, deviant gedrag, ontwrichtend gedrag, ordeverstorend gedrag, storend gedrag, agressief gedrag, grensoverschrijdend gedrag ...

Houd jezelf een casus voor ogen

Kies een situatie waar een leerling probleemgedrag stelde. Schijf dit kort op. Luister actief en situeer voor jezelf de situatie in de theorie die we overlopen. Straks licht je in groepjes van drie de casussen aan elkaar toe.

Agressief gedrag: brede definitie

Gedrag waarmee grenzen, regels of waarden overschreden worden, of ermee gedreigd wordt. Hiermee wordt materiële, lichamelijke of psychische schade berokkend aan anderen of jezelf.

De persoon is zich niet per se bewust van de gevolgen of effecten van het eigen gedrag.

Externaliserend en internaliserend 

Spanningssituatie met negatieve energie en gevoelens kan worden afgereageerd op omgeving (externaliserend) of op de eigen persoon (internaliserend).

Storend 

Asociaal en alledaagse kleine ordeverstoorders. Gedrag dat het lesgeven van de leraar onderbreekt en het leerproces van medeleerlingen belemmert.

Bijvoorbeeld: Leraar onderbreken, leraar niet respectvol behandelen, ongevraagd het woord nemen, bezig zijn met privézaken tijdens de les, impliciete normen niet nakomen, onverschillligheid tegenover het vak, te laat komen ...

Ontwrichtend 

Agressief gedrag dat leidt tot blijvende wanorde, langdurig ongepast gedrag, frequente moedwillige onderbrekingen of  gezagsondermijnend gedrag van leerlingen.

Bijvoorbeeld: spijbelen, pesten, seksuele intimidatie, racisme, delinquent gedrag, verbale agressie, beschadigen van klas- of schoolmaterialen, ...

Oorzaken probleemgedrag

Frustratieagressie

Instrumentele agressie (= geweld)

• Geen controleverlies: agressie is heel doelgericht en weloverwogen
• Geveinsde kwaadheid of intimidatie, bedreiging, manipulatie
• Via bekrachtiging aangeleerd: patroon

Opdracht 3: in groep (10')

Licht om beurten je eigen casus toe aan de medestudenten en gebruik hierbij de termen:

- storend of ontwrichtend probleemgedrag

- vanuit frustratie of instrumenteel

- externaliserend of internaliserend

Reageren  op storend gedrag

Gepaste hoeveelheid dominantie

• Maak duidelijk wat je verwacht en wat gevolgen zijn
• Geef duidelijkheid over de leerdoelen
• Wees assertief

Gepaste hoeveelheid samenwerking

• Wees flexibel bij het bepalen van leerdoelen
• Toon je persoonlijke interesse in leerlingen
• Wees fair en waarderend

Bewustzijn van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (zie ook: inclusie en differentiatie)

Marzano & Marzano (2003)

Een basishouding die opvoeders houvast geeft in een tijd waarin twijfel en het gebrek aan eensgezindheid tussen opvoeders heel wat onmacht veroorzaken.

Vanuit een volgehouden aanwezigheid: “het is mijn plicht”, “ik kan niet toelaten”, “ik houd vol”. 

Helpt om te blijven volhouden, ook al zie je niet meteen resultaat. Niet om controle te krijgen over kinderen en jongeren, maar om te handelen overeenkomstig je eigen verantwoordelijkheid en de waarden die jij belangrijk vindt.

Verbindend gezag, geweldloos verzet, nieuwe autoriteit

Verbindend gezag is gebaseerd op de principes van geweldloos verzet en verenigt twee uitersten die schijnbaar niet te verenigen zijn: zowel hiërarchische afstand als relationele nabijheid, zowel een liefdevol anker als heldere grenzen en zowel verzet tegen wat onacceptabel is als geloven in de mogelijkheden van de ander

Verbindend gezag, geweldloos verzet, nieuwe autoriteit

Baseline: in de kiem smoren

Reageer onmiddelijk, kort, redelijk en consequent op het storend gedrag. Zelfs als het nog niet echt storend is.

Baseline: soms een oogje dichtknijpen

Je kan voorrang geven aan lesverloop als het gedrag de les niet verstoort, escalatiegevaar minimaal is, gedrag niet wordt overgenomen door anderen en afspraken,  regels en procedures niet aantast worden. 

Baseline: toon dat je het gedrag hebt opgemerkt

Non-verbale communicatie is zeer effectief omdat het de les niet onderbreekt en geen 'publiek' geeft aan de verstoorder wat tot escalatie kan leiden omdat men 'status' haalt uit het storend gedrag en de berispingen van de leerkracht.

> oogcontact

> afstand verkleinen

> trager praten

> stilte

> verborgen berisping

Baseline: emoties en lichaamstaal controleren

• Wees je bewust van je emoties, accepteer ze
• Haal diep adem
• Neem makkelijke houding aan, voeten stevig op de grond
• Ventileer via kleine bewegingen, traag en gecontroleerd
• Neem letterlijk afstand
• Stop met praten, neem een rustpauze
• Denk: dit is niet persoonlijk
• Denk: oké soms gebeuren dergelijke dingen, schrap zetten!
• Zoek iemand die even kan overnemen

Reageren op probleemgedrag

Reageren op frustratie agressie: time-out (kalmeren)

Besef: leerling is controle kwijt, niet vatbaar voor ratio

Strategie 1: Kalmeren bij frustratieagressie

• Maak contact op niet-bedreigende manier
• Let op je eigen lichaamstaal
• Bewijs dat je begrijpt hoe agressor zich voelt
• Voorzie afkoelperiode, laat uitrazen (time-out)
• Afleiding
• Ga in gesprek eens de emoties voldoende gezakt zijn
  • ik-boodschappen
  • houd vast aan grenzen
  • denk samen na of geef jouw idee over oplossingen
  • corrigeer foute informatie
  • let op met beloften die je niet kan waarmaken

Strategie 2: Grenzen stellen bij instrumenele agressie

• Suggereer subtiel de grens (vraag, oogcontact, ik-boodschap, afleiding, humor ...)
• Zeg de agressor vriendelijk en duidelijk te stoppen.
• Herhaal de boodschap kort en kordaat
• Blijf op je standpunt tot het gedrag gestopt is, wees consequent

Indien dit niet werkt:

- Waarschuw één maal met een consequentie

- Voer de consequentie uit

OF

- ontmijn

- zoek hulp

Strategie 3: Ontmijnen, voorkom escalatie

Onverwachte reactie waarna je de draad weer oppikt. Profiteren van feit dat de ander even perplex staat.

• Verrassende reacties
• Afleiding (bv. ander onderwerp aansnijden)
• Positieve herinterpretatie
• Humor (niet kwetsend!)
• Probeer niet te winnen (doel is niet in een machtsstrijd verzeild te geraken)

Strategie 4: Hulp halen

• Leerkracht bepaalt zélf of er hulp geboden wordt en op welk moment.
• Respecteer elkaars deskundigheid (blijf in de buurt, vraag aan leerling naar de leerkracht te luisteren, neem leerling mee  voor time-out)
• Hulp achteraf

Text

Incident afronden: persoonlijk  herstelgesprek

• Start bij aanleiding agressie      
• Ik-boodschappen
• Actief luisteren                                      
• Verken door verder bevragen - ook je eigen kant
• Maak afspraken naar de toekomst
• Herstel: goedmaken?

Dit doe je ZELF - jij moet als leerkracht verder met de leerling

Leonard (2009)

Opdracht

Bespreek je casussen:

Welke strategieën zet je in en waarom?

·       tonen dat je het gedrag hebt opgemerkt

·       kalmeren bij frustratieagressie (time-out)

·       grenzen stellen bij instrumentele agressie

·       ontmijnen en escalatie voorkomen

·       hulp halen

Duo

10 minuten

Verdieping

Verdere verdieping en reflectie nodig? 

OLC klasmanagement - zie aankondiging community (woensdag 15 maart - 18u-20u)

www.nagvopschool.be

Exit

Klasmanagement

Individueel

2 minuten

Welke conclusie neem je mee voor je eigen klaspraktijk op basis van voorgaande informatie gekoppeld aan adolescentie & puberteit? 

Klasmanagement

Rond welke thema's m.b.t. klasmanagement zou je graag bijleren?

Individueel

2 minuten