Krachtige Leeromgeving

LEREN EN LEERTHEORIEËN: CONSTRUCTIVISME

Hoorcollege 6 - Campus Etterbeek

Ariadne Warmoes

1. Leertheorieën
   • Behaviorisme
   • Cognitivisme
   • Constructivisme

Opbouw van deze les

• De mogelijkheden en de beperkingen van onderwijsstrategieën die aansluiten bij verschillende leertheorieën beoordelen op hun bijdrage tot een krachtige leeromgeving

• Een sociaal-constructivistisch lesontwerp maken en daarbij horende, empirisch getoetste instructiestrategieën kiezen, toepassen en verantwoorden

Doelen van deze les

1. LEREN EN LEERTHEORIEËN

Terugblik: hoe leren leerlingen?

• Behaviorisme: leren is het aanleren van observeerbaar gedrag via stimulus-respons-associaties
• Cognitivisme: leren is het verwerven en organiseren van kennis in mentale structuren (schema’s).

• Constructivisme: leren is het construeren van betekenis vanuit ervaring; kennis is persoonlijk en contextgebonden.

Terugblik: wat beïnvloedt leren?

• Behaviorisme: Externe stimuli (bekrachtiging), oefenen van kleine delen met directe feedback.
• Cognitivisme: Zowel externe factoren (handelingsequenties, voorkennis activeren) als interne processen (aandacht richten, geheugenstrategieën)

• Constructivisme: interactie tussen individu en omgeving; leren is situationeel en sociaal bepaald. Leren vertrekt vanuit een authentieke context, waarbij ondersteuning wordt geboden om leren te bereiken.

Terugblik: principes voor onderwijsontwerp

• Behaviorisme: Focus op observeerbare doelen; gebruik van bekrachtiging; sequentieel leren; herhaling en feedback
• Cognitivisme: Instructie helpt nieuwe kennis te koppelen aan bestaande kennis via aandacht richten, decoderen en betekenisgeving (bv. aanschouwelijk maken), integreren van nieuwe kennis (bv. schema's en gevarieerd herhalen, handelingsequenties), activeren van bestaande kennis
   
• Constructivisme: Instructie en ondersteuning faciliteert zelfconstructie van kennis; leren via samenwerking, reflectie en realistische taken

Opdracht

Noteer, vergelijkend met kenmerken van behaviorisme, de kenmerken van de hierna volgende vijf voorbeelden van constructivistische onderwijsbenaderingen

Ter herinnering: kernkenmerken behavioristische aanpak:

• De leerkracht stuurt en legt beoogde doelen vast in termen van observeerbaar gedrag
• Stapsgewijs naar het gewenst eindgedrag:                                                                                

       Kleine units van (interactieve) uitleg of ‘voordoen’ gevolgd door
          > inoefenen / herhalen
          > testen
          > feedback

• Individualisering van tempo                                                                                                        
• Externe beloning (belonen & straffen)
• Veel aandacht voor feedback

Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

Een een laatste voorbeeld

Voorbeeld 3

Voorbeeld 4

Voorbeeld 5

Didactisch model Spelenderwijs -  sport         (Eric Hein, 2017, p.8)

Opdracht

Overleg 2-3 minuten met je buur:

Welke kenmerken van de voorbeelden hebben jullie benoemd als 'typisch constructivistisch'?

Wat weet je al over constructivisme?

1.1 Constructivisme

(samenvatting)

Constructivisme = het zelf betekenis geven aan ervaring, en zo kennis "constureren"

• Sociaal constructivisme (bouwt voort op Vygotsky)
  • kennis = sociaal construct
  • betekenis geven in interactie met anderen
  • leren begint bij alledaagse kennis
  • zone van naaste ontwikkeling met scaffolds

•  Individueel constructivisme (bouwt voort op Piaget)
  • accent op individuele kennisconstructie
  • proces van assimilatie en accommodatie 

Constructivisme samengevat

Individueel constructivisme

Jean Piaget (1896-1980)

Jean Piaget - Cognitieve structuren

Jean Piaget - Cognitieve schema's

Meer weten?

Jean Piaget - Cognitieve ontwikkeling

Meer weten?

Sociaal constructivisme

Leidende principes

• Handelingsprincipe: de mens is een actief en doelbewust handelend wezen
• Ontwikkelingsprincipe: ontwikkelen gebeurt in interactie met anderen - gemedieerd door taal

Handelingspsychologie

• Kennis verwerft men in sociale interactie
• Eerst ontwikkel je kennis in interindividuele context (...) via een internalisatieproces wordt deze kennis dan intra-individueel.
• Door omgang binnen een bepaalde culturele context ontwikkelt men 'psychologische tools'.
  (voorbeelden: taal, spraak, gebaren, typische symbolen, notatiesystemen (muziek, scheikunde, fysica, getallen...), regels en afspraken)

Lev Vygotsky (1896-1934)  -   Interiorisatie

Lev Vygotsky - Zone van naaste ontwikkeling

Lev Vygotsky - Visie op praktijk van het leren

Ondersteuning van het leerproces:

• “A more knowledgeable other’’: Geef gelegenheid om te ervaren, te manipuleren, uit te proberen in interactie met anderen (rijke context)
• Living knowledge: Laat lerende op basis van alledaagse kennis zelf betekenis geven. Ontwikkel op basis daarvan meer wetenschappelijke, rijkere concepten.
• Scaffolding: Medieer of ondersteun het denken door 'scaffolding' activiteiten (hints - vragen - stap voor stap uitdagingen)
• Sociale interactie: Laat het geleerde gebruiken in nieuwe contexten in interactie met anderen (externaliseren).

Lev Vygotsky - Visie op praktijk van het leren

1.2 Constructivisme

(in de klaspraktijk)

• Kennis kan niet worden overgedragen. Ervaringen en reflectie zijn de basis voor leren.
• Kennis is contextgebonden, gesitueerd in de omgeving waar het wordt geleerd (om transferproblemen te vermijden)
• In authentieke leeromgevingen ervaren leerlingen het leren als meer zinvol.
• Samenwerkend leren: Kennis ontwikkelt zich en verandert. Dit gebeurt door het uitwisselen van perspectieven.
• Eigen activiteit en zelfregulering is belangrijk. Dat beïnvloedt ook de rol van de leraar (ontwerper leeromgevingen - coach aan de zijlijn)

Kernideeën en uitgangspunten

Kenmerken van een constructivistische leeromgeving

"Onderwijs in de 21ste eeuw vraagt om sociaal constructivisme."

• Leraren mogen geen uitleg meer geven
• Leerlingen moeten alles zelf uitzoeken
• Zelf ervaren en ontdekken is gepast voor alle soorten kennis
• Studenten bepalen zelf wat ze willen leren
• Kennis is minder belangrijk dan weten hoe je kennis moet vinden en minder belangrijk dan vaardigheden

Misverstanden over het sociaal constructivisme

Opdracht

We screenen opnieuw de voorbeelden: welke kenmerken komen voor in elk van de voorbeelden en hoe?

Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

Een een laatste voorbeeld

Voorbeeld 3

Voorbeeld 4

Voorbeeld 5

Didactisch model Spelenderwijs -  sport         (Eric Hein, 2017, p.8)

Voorbeeld 5

(Eric Hein, 2017, p.7)

Opdracht

Welke kenmerken komen voor in jouw ideale les?

Voorbeelden en werkvormen

    Mitchell:

•     Coöperatief leren in groepen    
•     Zelfregulerend leren

         (Mitchell, 2015)

1

7

die aansluiten bij de behavioristische benaderingen

1.3 Opdracht

Ervaringscyclus Kolb

Opdracht via de ervaringcyclus

• Ervaren: je krijgt een onderzoeksvraag over constructivisme en je formuleert hier via minstens 2 bronnen (niet GenAI) een antwoord op
   
• Reflecteren: bespreek in groep de gegeven reflectievragen
   
• Begripsvorming toepassen: denk een leeractiviteit uit waarin de constructivistische concepten een plaats krijgen
   
• Begripsvorming synthese: maak een samenvatting (bv. via mindmap of sketchnote)
   
• Experimenteren: in je stageles...

Grondleggers constructivisme

Uitgangspunten constructivisme

Onderwijsstrategieën constructivisme

40 minuten

20 minuten

EXIT

• Online (!) ICT-aterlier
• Meedoen aan enquête: we willen een overzicht van jullie digitale competenties

Volgende week