Onderzoekscompetenties van leerlingen?

3 Eindtermen

De leerlingen kunnen:

• ​​zich oriënteren op een onderzoeksprobleem door gericht informatie te verzamelen, te ordenen en te bewerken

• een onderzoeksopdracht <in verband met de poolcomponent> voorbereiden, uitvoeren en evalueren;

• de onderzoeksresultaten en conclusies rapporteren en ze confronteren met andere standpunten.

Tussendoelen? (Cesuur)

De leerlingen kunnen:

• onder begeleiding voor een gegeven onderzoeksprobleem onderzoeksvragen formuleren;

•  op basis van geselecteerde bronnen voor een gegeven onderzoeksvraag, op een  systematische wijze informatie verzamelen en ordenen;

• onder begeleiding een gegeven probleem met een aangereikte methode onderzoeken; -onder begeleiding onderzoeksresultaten verwerken, interpreteren en conclusies formuleren;

• volgens een gegeven stramien over de resultaten van de eigen onderzoeksactiviteit rapporteren;

• onder begeleiding reflecteren over de bekomen onderzoeksresultaten en over de aangewende methode.

Poolgericht werken

De studierichting heeft 

• één pool - de onderzoekscompetentie kan worden gerealiseerd binnen de pool
  • ​ sportwetenschappen, humane wetenschappen
• twee polen - dient voor elk van de beide polen de onderzoekscompetentie te worden gerealiseerd - (mag geïntegreerd maar wordt vaak afgeraden)
  • ​moderne talen-wiskunde

SETOC

Voor sportwetenschappen hoeven deze momenteel enkel in de 3de graad aan bod te komen. 

Nieuwe eindtermen ? 

2de graad 

Vakken waarin de SETOC moeten gerealiseerd worden

Vakken waarin de SETOC moeten gerealiseerd worden

Overzicht van de vakken waar door de  leerling wordt gewerkt aan een SETOC eindonderzoek/opdracht met resultaatsverplichting in de derde graad.

Sleutelcompetentie:

leercompetenties

De vaardigheden onderzoekscompetenties, innovatiedenken, creativiteit, probleemoplossend en kritisch denken, systeemdenken, informatieverwerking en samenwerken hangen vast aan deze sleutelcompetentie.

Onderzoekscompetentie

Een (onderzoeks-)probleem (v)erkennen en een antwoord of oplossing zoekengebruikmakend van geschikte (leer-)activiteiten, strategieën en tools. De leerlingen voeren stapsgewijs een onderzoekstechniek of oplossingsstrategie uit op basis van criteria, een onderzoeksvraag en een hypothese. Ten slotte zullen de leerlingen een antwoord formuleren op de onderzoeksvraag aan de hand van richtlijnen.

Onderzoekscompetentie

Onderzoekscompetenties in de les LO

(Gantois & De Jonge, 2012)

Kansen in de sportwetenschappen

• Biomechanica
• Fysiologie
• Anatomie
• Bewegingsanalyse
• Gezondheidsleer
•  

Onderzoekscompetenties in de les LO

Biomechanica

Onder welke hoek werp je best de bal naar de korf vanaf de vrijworplijn?

Onderzoekscompetenties in de les LO

Fysiologie

Ga de relatie na van de BMI (Body mass Index) en verticale hoogtesprong. Bekom je hetzelfde resultaat met de nieuwe BMI meting of ABSI?

Onderzoekscompetenties in de les LO

Bewegingsanalyse

Vergelijk jouw bewegingsuitvoering met die van een expert. 

Beschrijf en verklaar de verschillen en gelijkenissen in richting, tijd, amplitude, strekking en buiging van het lichaam, de romp, het hoofd en de ledematen. 

Onderzoekscompetenties in de les LO

Anatomie

Gezondheidsleer

De hele school

De leerling

Werken aan hedendaagse onderwijsdoelen zoals onderzoekscompetentie houdt in dat de  leerling zijn leerproces geleidelijk in handen  neemt en naargelang de  opdracht verschillende  rollen moet opnemen:

• rol van uitvoerder (cognitieve domein): probleem oplossen, kritisch denken, vragen  formuleren, observeren en onderzoeken, uitvinden en creëren, geïnformeerde oordelen vellen ...
• rol van manager (metacognitieve domein): zelf doelen stellen, plannen, verifiëren van eigen oplossingen, zelfreflectie, zelfevaluatie ...
• rol van (zelf)motivator (affectieve domein): verantwoordelijkheid, flexibiliteit, doorzettingsvermogen ...
• sociale rol (sociale domein): leiden van en deelnemen aan discussies en gesprekken,  luisteren, samenwerken, elkaar evalueren ...

De leerkracht

Leg de nodige creativiteit aan de dag  om tot uitdagende  (deel)opdrachten te komen.

• Integreer de (deel)opdrachten zoveel mogelijk in het te realiseren leerplan.
• Formuleer de opdracht in een heldere, verstaanbare taal.
• Voorzie de nodige variatie in aanpak en leeractiviteiten.
• Kies regelmatig voor groepsopdrachten, individueel werk is bijzonder tijdrovend naar begeleiding en evaluatie toe

De leerkracht

Vooraf:

• Bepaal precies wat van de leerling wordt verwacht tijdens een bepaalde  onderzoeksopdracht. (Verwacht niet te veel op korte tijd van de leerlingen, geef hun de tijd om deze competentie stapsgewijs onder de knie te krijgen.)
• Wordt de opdracht in zijn geheel voorgesteld? Veelal zal  de leerling slechts een klein  aspect in een groter onderzoek uitvoeren, bv. welbepaalde gegevens verwerken.
• Wat is het doel van een opdracht? Start vanuit concreet uitgeschreven evaluatiecriteria.
• Welke onderzoeksstap(pen) dient de leerling uit te voeren? Zijn de onderzoeksstappen duidelijk?
• Wat kan de leerling van de leraar verwachten?

De leerkracht

Terwijl leerlingen werken aan  hun onderzoekscompetentie heeft de leraar een hoofdzakelijk begeleidende, coachende rol. 

Concreet betekent dit:

• niets doen wat leerlingen zelf kunnen;
• observerend aanwezig te zijn; •stimulerend en bevestigend tussenkomen;
• stilleggen, bijsturen waar nodig;
• input geven waar nodig; •concrete en onmiddellijke feedback geven;
• voldoende (=veel) tijd voor reflectie en feedback voorzien;
• ...

Op het einde van de opdracht reflecteren leraar en leerlingen samen over het proces van de  onderzoeksopdracht en over het eindproduct.

Vakgroepoverleg

Teamoverleg, zowel binnen de eigen pool of  vak als over de polen en vakken heen, is  noodzakelijk om een gemeenschappelijke visie te ontwikkelen en hetzelfde jargon te hanteren. 

Enkele succesfactoren:

•eenzelfde algemeen werkmodel hanteren. Een schoolvademecum of  verzamelmap maken waarin werkmodellen worden verzameld die leerlingen aangeleerd krijgen en kunnen gebruiken in de loop van hun leerproces.

• een verticale leerlijn uitwerken op vlak van: uitgebreidheid van onderzoek:
  • gaande van klein deelaspect tot volledig onderzoek;
  • intensiteit van de begeleiding: gaande van intense, nabije begeleiding tot begeleiding op afstand;
  • leerproces: gaande van een leerfase tot een doefase;
  • moeilijkheidsgraad onderzoek: gaande van eenvoudig tot moeilijk;
  • integratie van vakken: gaande van vakgebonden tot vakoverschrijdend;
  • hanteren van stappenplan(nen).
• een ‘masterplan’ opstellen over de jaren en vakken/polen heen:  oafspreken welke onderzoeksstappen wanneer en in welke vakken worden aangeleerd, verder ingeoefend, als verworven verwacht ...; ovoorzien dat alle stappen van het onderzoek in voldoende mate (meermaals!) aan bod komen over de verschillende schooljaren.
•  

Vakgroepoverleg

Teamoverleg, zowel binnen de eigen pool of  vak als over de polen en vakken heen, is  noodzakelijk om een gemeenschappelijke visie te ontwikkelen en hetzelfde jargon te hanteren. 

Enkele succesfactoren:

• duidelijk afspreken binnen een pool met meer dan een vak welke leraar rond welk onderzoeksaspect werkt. Bijvoorbeeld: binnen de pool ‘wetenschappen’ met de vakken aardrijkskunde/biologie/chemie/fysica (derde graad) is het noodzakelijk dat er vanuit  de vier vakken aan de onderzoekscompetentie wordt gewerkt maar is het voldoende  dat over de vier vakken heen alle deelfacetten van onderzoek aan bod komen.  Afspreken welke deelfacetten in welk vak aan bod komen maakt het haalbaar.
• transparant evalueren: hoe zal de evaluatie gebeuren, wat zijn deevaluatiecriteria?
• ...

Schoolbeleid

Teamoverleg, zowel binnen de eigen pool of  vak als over de polen en vakken heen, is  noodzakelijk om een gemeenschappelijke visie te ontwikkelen en hetzelfde jargon te hanteren. 

Enkele succesfactoren:

• duidelijk afspreken binnen een pool met meer dan een vak welke leraar rond welk onderzoeksaspect werkt. Bijvoorbeeld: binnen de pool ‘wetenschappen’ met de vakken aardrijkskunde/biologie/chemie/fysica (derde graad) is het noodzakelijk dat er vanuit  de vier vakken aan de onderzoekscompetentie wordt gewerkt maar is het voldoende  dat over de vier vakken heen alle deelfacetten van onderzoek aan bod komen.  Afspreken welke deelfacetten in welk vak aan bod komen maakt het haalbaar. 
• transparant evalueren: hoe zal de evaluatie gebeuren, wat zijn deevaluatiecriteria?
• ...