krachtige leeromgeving

BEGINSITUATIE VAN EEN KLAS: BREED OBSERVEREN

Hoorcollege 3 - Campus Etterbeek 

• Je in je klas/school zowel jongens als meisjes hebt
• Je leerlingen hebt die bij het werken in de klas een hulpmiddel gebruiken, zoals een speciale pen
• Je leerlingen hebt met gescheiden ouders
• Je leerlingen hebt die op meer dan een kwartier wandelen van de school wonen
• Je leerlingen hebt die niet houden van sport
• Je leerlingen hebt met een eigenwijze kledingstijl
• Je leerlingen hebt die hun levensbeschouwing met weinig andere leerlingen gemeen hebben
• Je leerlingen hebt met een bijzondere interesse/fascinatie
• Je leerlingen hebt die heel sterk zijn in wiskunde
• Je leerlingen hebt die hun schoolcarrière niet in deze school startten
• Je leerlingen hebt die een naaste hebben verloren
• Je leerlingen hebt die thuis minder financiële middelen hebben
• Je leerlingen hebt die de jongste zijn thuis
• Je leerlingen hebt die meer dan 1 taal spreken

Zet een stap naar voren als.... (zet een stap naar achteren als je het niet weet)

Opdracht

www.potentialtoteach.be

• Een genuanceerd, veelzijdig beeld schetsen van de diversiteit in de klasgroep.​
• Omschrijven hoe je die diversiteit kan benutten om de leerprocessen te verrijken.

    Observatieopdracht

Doelen van deze les

1. Concept beginsituatie
2. Diversiteit in de klas
3. Breed observeren
4. Inspelen op observaties

Opbouw van deze les

De diversiteit in leergroepen heeft vele gezichten.

De vele perspectieven en kansen breed observeren en in kaart brengen laat je toe om er positief gebruik van te maken.

Belang

4.1 Concept beginsituatie

(Engels, N.)

Situering

(Engels, N.)

Waarom is het een goed idee om de beginsituatie te kennen?

Opdracht

Doelstellingen

Beginsituatie

Welke leerdoelen zijn voor deze groep nodig om de eindtermen te bereiken?

Situering

Leerproces
(activiteiten, leermaterialen, inhouden, groepringsvormen)

Beginsituatie

Welke stappen moeten voor deze groep leerlingen gezet worden om de doelstellingen te realiseren?

Situering

Goede inschatting vergt scherp beeld van de beginsituatie

De beginsituatie is het geheel van persoonlijke kenmerken en kenmerken van de omgeving die het verloop en de resultaten van onderwijsleerprocessen kunnen beïnvloeden.

(Standaert et al., 2012)

Definitie

Brainstorm in duo's:

Welke kenmerken van de leerlingen en de leergroep zijn volgens jou, en op basis van je ervaringen met tutoring, van invloed op het leerproces?

Opdracht

(Simons, 1995)

Elementen van de beginsituatie

Er zijn verschillende soorten beginsituatiekenmerken (cfr. model Simons, 1995)

• Leerpsyschologische leerlingenkenmerken  
• Directe leerlingenkenmerken

• Indirecte leerlingenkenmerken
  • Onderwijskenmerken (leraar, klasgroep/ klasklimaat)
  • Omgevingskenmerken (OKI)  
                       (Mitchell, D, 2018; Simons, 1995; Standaert et al., 2012)

Elementen van de beginsituatie

(Hattie, 2012)

Check de 'list of influences on achievement' (Hattie, 2018).

Welke elementen uit de beginsituatie (kenmerken van de leerlingen en de klas) dragen bij aan de leerprestaties?

Opdracht

The Visible Learning Research (Explore Metax)

Meer weten?

Effectgroottes van meer dan 0.40:

• Self-reported grades 1.33​

• Prior ability 0.95

• Self-efficacy 0.92

• Self-verbalization and self-questioning 0.64

• Deep motivation and approach 0.69

• Field independence 0.68

• Relations of high school to university achievement 0.6

• Working memory strength 0.57

• Full compared to pre-term/ low birth weight 0.57

• Concentration/persistence/engagement 0.56

• Prior achievement 0.55

• Positive peer influences

• Positive family home dynamics 0.52

• Socio-economic status 0.52

• Parental involvement 0.5

• Perceived task value 0.46

• Relatieve age within a class 0.44

• Achieving motivation and approach 0.44

• Strong classroom cohesion 0.44

• Motivation 0.42

• Positive self-concept 0.41

Sociale dynamiek

Thuiscontext

Leervaardigheden

Elementen van de beginsituatie

• Voorkennis voor lesonderwerp
• Ervaringen van leerlingen waarop je kan inspelen
• Sociaal-dynamisch functioneren van de groep
• Interesses van leerlingen
• Sterktes die kunnen benut worden
• Welbevinden van de leerlingen
• Zelfsturing
• Specifieke zorgbehoeften
• ...

Elementen van de beginsituatie

"Teachers understand the attitudes and dispositions that students bring to the lesson, and aim to enhance these so that they are a positive part of learning."

(Hattie, 2012)

Rol van leerkrachten

Niet alle elementen van de beginsituatie zijn meteen zichtbaar

Rol van leerkrachten

Rol van leerkrachten

4.2 Diversiteit in de klas

Diversiteit als een feit

Diversiteit als een feit

(Consuegra, Het Nieuwsblad, Het grote onderwijsdebat, 2-9-2023)

Piet Van Avermaet was directeur van het Steunpunt Diversiteit & Leren, (UGent). Hij is expert op het vlak van meertaligheid in onderwijs, kansarmoede en sociale ongelijkheid in onderwijs, taalbeleid en -praktijk in onderwijs, diversiteit en inclusie, integratie en participatie, discriminatie in onderwijs, migratie.

Text

Voor wie meer wil weten over taaldiversiteit: beluister de podcast van Piet Van Avermaet.

Taaldiversiteit

Text

Meer weten?

Diversiteit als een feit

Diversiteit als een feit

Text

Text

Opdracht

Brainstorm in duo's:

Hoe krijg jij zicht op de individuele verschillen tussen leerlingen in je klas?

Hoe krijgt jij zicht op de groepsdynamiek in je klas?

    In alle lerende groepen is diversiteit aanwezig

• niet altijd opgemerkt
• niet altijd gewaardeerd

brede observatie

Diversiteit zien

• de persoon achter de leerling zien
• verwachtingen positief bijstellen
• kennis die je kan gebruiken om sterktes van leerlingen in te zetten bij de leeractiviteiten, te motiveren, groepen in te delen, ...

Diversiteit zien

Text

Niet alleen de diversiteit in samenstelling van je klasgroep is relevant.

Het is minstens zo interessant te zoeken naar wat leerlingen gemeenschappelijk hebben, wat hen bindt (interesses, vaardigheden, ...).

Beperk 'othering' !

4.3 Breed observeren

Perspectief

   Kijken en opnemen wat we zien, doen we selectief

   > eigen referentiekaders, gevoeligheden, verwachtingen, ...

Daarom

• gepland en gericht
• op verschillende momenten
• in verschillende omstandigheden
• door meerdere personen

Perspectief

Op basis van ervaring ontwikkel je een brede kijk. 

Aanvankelijk kunnen volgende tools van het steunpunt diversiteit en leren je helpen.

Perspectief

(http://www.diversiteitactie.be/diversiteit/leren-in-diversiteit)

Breed observeren

(http://www.diversiteitactie.be/diversiteit/leren-in-diversiteit)

Breed observeren

BREED VERKENNEN

SOCIALE DYNAMIEK

LEERVAARDIGHEDEN

LEEROMGEVING

Opdracht

BREED VERKENNEN

SOCIALE DYNAMIEK

LEERVAARDIGHEDEN

LEEROMGEVING

Breed verkennen

Doe deze zelftest. Welke aandachtspunten zie je voor jezelf tijdens de observatiestage?
(Steunpunt Diversiteit en Leren)

Opdracht

Sociale dynamiek

Sociale dynamiek

(Pronk, Jongejan, Bosma & Goei, 2021)

Sociale dynamiek

Wie heeft een hoge status? (neemt vaker het woord, heeft veel aandeel in groepswerk, ziet zichzelf als competent, anderen erkennen competentie)

Wie heeft een lage status? (fysiek van de groep gescheiden, praat niet veel, ideeën worden genegeerd of verworpen,

     Observeer de inbreng van elke leerling in groepswerk

     Observeer lichaamstaal

Sociale dynamiek

Bespreek in duo's hoe je tijdens de observatiestage zich zal krijgen op de sociale dynamiek in de klas. Wat neem je mee voor jezelf?
(Steunpunt Diversiteit en Leren)

Opdracht

Leervaardigheden

Bespreek in duo's hoe je tijdens de observatiestage zich zal krijgen op de leervaardigheden van de leerlingen. Wat neem je mee voor jezelf?
(Steunpunt Diversiteit en Leren)

Opdracht

Leeromgeving

Leeromgeving

(Unia, Diversiteitsbarometer Onderwijs, 2018)

    Vlaamse leraren over gelijkheid en diversiteit:

• Consensus over nood aan gelijke behandeling leerlingen
• Discriminatie op basis van gender
• Overtuigingen en praktijken van leraren zijn schoolcompositie-onafhankelijk
• Hoge inschatting van zelf-effectiviteit over omgaan met diversiteit (al doende geleerd)

 (Teaching and Learning International Survey TALIS, 2018)

Leeromgeving

Verken dit instrument. Bespreek met je buur hoe je de leeromgeving zal screenen op omgaan met diversiteit.  

Opdracht

Zelftest

Een doordenker

Heeft een portretterende klassenraad zin? 

(Steunpunt Leren en diversiteit - DIVA; www.klasse.be)

Klasse vraagt het aan Lucas De Cocker, hoofdlector lerarenopleiding van de Hogeschool Gent.

“Straks zijn de portretterende klassenraden er weer. Nog voor een leerling in mijn klas zit, weet ik wat zijn zwakke vakken zijn, of hij een gezondheidsprobleem of leerstoornis heeft, een luiaard, vechtersbaas of fijne gast is. Wat voor nut heeft dat? Kan ik niet beter elke leerling zelf ontdekken?” (Karel, leraar tso)

Doordenker

        Jouw school overweegt om volgend schooljaar te starten met een portretterende klassenraad. Er ontstaat een levendige discussie. 

• Lees het volledige interview
• Werk in kleine groepen
• Neem je positie is (pro of contra)
• Bouw je argumentatie op
• Deel je argumenten in een plenair debat

Tracht tot een consensus te komen zodat breed observeren verenigd wordt met deze klassenraden klassenraden

Opdracht

4.4 Inspelen op observaties

    Onderwijs slaat beter aan als het aansluit bij

• interesses
• wat leerlingen kunnen (ruim!)
• hoe ze leren
• en waaraan ze behoefte hebben

! invalshoek !

beter vertrekken vanuit wat leerlingen kunnen dan vanuit niet-kunnen

Diversiteit in de klas

Responsieve pedagogie

    Vijf dimensies van cultureel responsieve pedagogie:

• integratie van inhoud
• proces van kennisconstructie
• reductie van vooroordelen
• pedagogie van gelijkwaardigheid
• empowerende schoolcultuur

   (Banks, 1993)

Responsieve pedagogie

 Cultureel responsief klasmanagement in urban schools vereist leraren die

• inzicht hebben in gelijkheid
• inzicht hhebben in de machtsrelaties tussen leerlingen
• zich kunnen inleven in de leefwereld van de leerlingen
• inzicht hebben in de relatie zelf - anderen
• toelaten dat leerlingen in hun leefwereld komen
• school zien als een gemeenschap met 'familie'leden
  
  
  
  (Milner & Tenore, 2010)

Responsieve pedagogie

    Peer-tutoring en de invloed van groepsgenoten      

    Universal design for learning voor

• vakinhoud
• processen
• producten

         (Mitchell, 2015)

2

20

Responsieve pedagogie

Differentiatie

Differentiatie

Struyven, K., Coubergs, C., Gheyssens, E. & Engels, N. (2015). Ieders Leer-Kracht. Acco.

Fast forward.... zie ook  les 6

Wij hebben onze klassen samengevoegd. Zo kunnen hebben we meer handen om sommige leerlingen te helpen terwijl anderen zelfstandig werken of elkaar in duo's coachen.

Als je twee drie gelijkaardige oefeningen voorziet die verwijzen naar verschillende toepassingscontexten en je laat hen kiezen, scheelt dat voor de motivatie.

Ik werk met contracten waarbij marge is voorzien in de tijd om ze af te werken.

Ik laat sommige leerlingen onderwijsassistent spelen.

Als je slim rollen verdeelt, kunnen ze veel van elkaar leren.

De laatste 5 minuten schrijven ze een exitticket. Zo weet ik voor wie ik nog extra instructie moet voorzien.

Ik heb altijd verbetersleutels klaarliggen. Zo kunnen leerlingen hun werk al controleren terwijl degenen die meer tijd nodig hebben kunnen doorwerken.

Kwam aan bod in de voorbeelden:

• pre-teaching
• co-teaching en gedifferentieerde begeleiding
• laten kiezen naar interesse
• begeleid zelfstandig contractwerk
• peer-coaching
• verschillende rollen toekennen in groepswerk
• extra begeleiding of oefening o.b.v. exit-tickets
• tempodifferentiatie

Differentiatie

EXIT

Reflectie

Veel succes tijdens de observatiestage!