Module 3 - Krachtige leeromgeving
Leren & leertheorieën - Behaviorisme
Leerlijn pedagogiek en didactiek
Prof.dr. Nadine Engels
Eens kijken wat we kunnen gebruiken uit ...
- Behaviorisme
- Cognitivisme
- Handelingspsychologie
- Constructivisme
Voortschrijdend inzicht.
Selectief inzetbaar afhankelijk van de beoogde doelen.
Voorbeeld 1 Wiskunde methode Nando - Die Keure
Voorbeeld 1 Wiskunde methode Nando - Die Keure
Voorbeeld 1 Wiskunde methode Nando - Die Keure
Voorbeeld 1 Wiskunde methode Nando - Die Keure
Voorbeeld 1 Wiskunde methode Nando - Die Keure
Voorbeeld 1 Wiskunde methode Nando - Die Keure
Voorbeeld 2 Kapitein Rekenen
Voorbeeld 3 Sturen van leerlingengedrag door prijzen
Behaviorisme
What's in a word?
behaviorisme - behavior - gedrag
Behavioristen hielden zich bezig met het bestuderen van 'objectief waar te nemen' gedrag.
= reactie op de wijze waarop rond 1900 psychologisch onderzoek werd verricht (introspectie, bewustzijn als object)
voorstanders gecontroleerde labo-experimenten
voorkeur voor experimenten met dieren
Voorlopers behaviorisme: associatieleer
De verbinding tussen ideeën, begrippen, gevoelens, ...
- die vaak samen voorkomen
- die gelijkaardig zijn
- die contrasteren
wordt sterker.
Het ene roept het andere op.
Klassieke conditionering
deredactie.be
7/11/'16
Mechanisme klassieke conditionering Pavlov
Voor wie de klassieke conditionering van Pavlov nog eens wil bekijken
Thorndike - wetmatigheden
Wet van het effect:
- effect van de respons bepaalt sterkte S-R verbinding
Wet readiness:
- met juiste voorervaring, sneller S-R verbindingen
Wet van de herhaling/oefening:
- hoe meer een stimulus-respons verbinding met succes (gewenst resultaat) wordt geoefend, hoe sterker
! Beloning (materieel, prijzen, voldoening, ...) van positief gedrag versterkt positief gedrag.
Bestraffen van ongewenst gedrag leidt niet tot versterking gewenst gedrag
Operante conditionering
Klassieke conditionering = gekoppeld aan een stimulus
Operante conditionering werkt in op de respons door bekrachtiging
Mechanisme:
Uitgangspunt = willekeurige, spontane gedragingen in een situatie (gedrag x, y, z, ...)
Indien men bepaalde gedragingen systematisch bekrachtigd (bijv. gedrag y), dan vergroot de kans dat gedrag Y meer zal voorkomen
(Skinner)
Operante conditionering in beeld
Sterk geloof in de maakbaarheid van de mens
"Give me a child and I'll shape him into anything" (Skinner)
Brainstorm:
Kan er gepast gebruik worden gemaakt van behavioristische principes in het onderwijs?
Toepassingen
- Klasmanagement en gedragsmodificatie
- Operationele leerdoelen
- Geprogrammeerde instructie
- Directe instructie
- Vraagvaardigheden
Kenmerken behavioristische onderwijs-aanpakken
- Leerkrachtgestuurd
- Stapsgewijs naar het gewenst eindgedrag:
Kleine units van (interactieve) uitleg of ‘voordoen’
gevolgd door
–Inoefening
–Testen
–Feedback
- Individualisering van tempo
- Expliciete doelen (lk) – accent op gedragsleren
- Externe beloning
- Veel aandacht voor feedback
Eerst een super-uitvergroot voorbeeld van behaviorisme
Directe instructie
Denk even alle 'whole brain'-extra's weg en kijk naar de opbouw van de les en de typisch behavioristische kenmerken
Componenten van directe instructie
Opbouw les directe instructie
Voorbereiden
- Terugblik
- Voorkennis activeren
- Aandacht richten op lesonderwerp
- Doel aangeven
Korte loops van:
- Instructie
- Controle
- Begeleide toepassing
- Zelfstandige toepassing & feedback (differentiatie)
Terugblik
Directe instructie
•>50% instructie lk-lln
•Kleine groepjes
•Kleine leerstof-units
•Intro: kapstokken en voorkennis oproepen
•Stap voor stap van subtopic naar subtopic
•Voortdurende testing en feedback
Differentiatiemodel basis-extra passend bij directe instructie
Operationele leerdoelen als voorbeeld van behaviorisme
Richtlijnen Mager (1962)
1.Beschrijf precies wat je wilt dat de lerenden doen om correct te handelen, te scoren, te presteren en let erbij op dat je aangeeft hoe je kunt merken dat zij adequaat handelen.
2.Identificeer nu – op basis van het voorgaande – het precieze werkwoord dat het best het verwachte gedrag aanduidt van de lerende en specificeer ook onder welke condities zij dit gedrag moeten kunnen vertonen (tijd, materiaal, hoeveelheid).
3.Schrijf voor elk gedrag een afzonderlijk leerdoel neer.
Text
| Gedrag van de leerling + inhoud | Voorwaarden waaronder dat gedrag moet uitgevoerd worden | Criteria voor een aanvaardbare prestatie |
|---|---|---|
| De loop van de Maas met bijrivieren kunnen tekenen | op een blinde kaart | exact |
| (geformuleerd als observeerbaar gedrag) | (hulpmiddelen, omstandigheden) | (tijdslimiet, % correcte antwoorden, graad van nauwkeurigheid) |
Vraagvaardigheden als behavioristische toepassing
- Pauzeren
- Reageren op onjuiste antwoorden
- Activeren
- Doorspelen van vragen
- Doorvragen
- Te vermijden
Eigen vragen herhalen
Eigen vragen beantwoorden
Antwoorden leerlingen herhalen
Goed antwoordgedrag uitlokken en bekrachtigen
Operante conditionering
Kritiek
- Mechanistisch
- Objectivistische visie op kennis: wat programmeerbaar en meetbaar is
- Geen cognitieve activiteit van hogere orde (creatie, zelf produceren, denken, ...)
- Sterke afhankelijkheid van de leerkracht – geen zelfsturing
- Nauwelijks aandacht voor intrinsieke motivatie
Behavioristische aanpak gepast voor ... ?
- Basisvaardigheden (doen, nadoen, toepassen, trainen)
- Verwerven en inoefenen van vastliggende algoritmen
- Algemeen: wat moet 'ingeslepen' worden
Directe instructie blijkt, op grond van meta-analyse van experimentele studies, een hoge effectiviteit te hebben voor alle doelgroepen.
Kritisch blijven!
Voorbeelden strategieën en werkvormen die aansluiten bij behavioristische benaderingen
Onderwijsleergesprekken
Interactieve demonstraties
Begeleid oefenen
Zelfstandig oefenen en feedback
Prentencarrousel
Zie Mitchell:
Strategie 9 - oefen en herhaal
Strategie 11 - behavioristische benaderingen
Strategie 14 - Directe instructie