INCLUSIEF HOGER ONDERWIJS

Prof. dr. Els Consuegra

1. INTRODUCTIE

Wat zie je op de afbeelding?

Welke gedachten maakt de afbeelding bij je los?

 

Onze studentenpopulatie is de voorbije jaren veranderd: meer in aantal en meer divers.

1.1. Méér studenten

Massificatie hoger onderwijs

Groei in studentenaantallen

Hogescholen met campussen in West-Vlaanderen

Lesgevend personeel in hoger onderwijs groeide niet mee met hoge student-staff ratio als gevolg.

Docentenkorps groeide niet evenredig mee

Democratisering

Steeds meer jongeren nemen deel aan en behalen een diploma hoger onderwijs

1.2. Meer diverse studenten

Wie zoeken we?

Louise Popelin die samen met Marie Destrée en Emma Leclercq de eerste vrouwelijke studenten zijn die zich mogen inschrijven aan een Belgische universiteit (ULB).

Emma Leclercq vroeg in 1878 haar inschrijving aan die geweigerd werd. Haar aanvraag in 1880 wordt wel aanvaard. Marie studeert in 1888 als eerste vrouwelijke doctor in de rechten af en ULB noemde in 2017 een aula naar haar.

Equity goal European Higher Education Area (EHEA): "the student body entering, participating in and completing higher education at all levels should reflect the diversity of our populations".

Europese agenda (2007)

Sustainable Development Goals 4 (VN): "ensure inclusive and equitable education and promote lifelong learning opportunities for all"

SDG's (2015)

Ongelijkheid 'at' en 'beyond the gate'

Ongelijkheid "at and beyond the gate" blijven een probleem in het hoger onderwijs.

Ongelijke kansen in hoger onderwijs

... leidt tot ongelijke verdeling welvaart

Brutomaandloon, naar anciënniteit en opleidingsniveau

(Jobat salarisrapport 2021)

... leidt tot ongelijke verdeling welvaart

(TAHIB onderzoek, 2010)

... en tot minder kritisch-onderzoekende burgers

Europese Commissie: "create engaged citizens participating in democratic life" en "importance of developing values in and through higher education"

Ambitie tot inclusief hoger onderwijs

Omwille van

  • economische welvaart: meer hooggeschoolde krachten voor de kenniseconomie
  • sociale welvaart: meer gezonde burgers
  • politieke en culturele participatie: stimuleren van actief pro-democratisch burgerschap
  • ...

 

 

 

Onderwijsbeleidsplan 2022-2025

"Bovendien verruimt en diversifieert globalisering het doelpubliek van de hogeschool."

 

"Het blended onderwijsmodel laat toe dat curricula aanpasbaar kunnen zijn aan de noden van diverse doelgroepen."

 

"Wendbare curricula maken het namelijk mogelijk om (...) inclusieve leeromgevingen te ontwerpen."

 

Onderwijsbeleidsplan 2022-2025

Dans-break!

Doorbreek je sendentair gedrag!

2. INCLUSIE: WAT?

Publiek peilen

"Ik weet (of heb toch een basisnotie) van wat inclusief hoger onderwijs betekent."

 

Ben jij het eens met deze stelling?

Ja? Sta recht.

Nee? Blijf zitten.

Gelijke kansen als mensenrecht op de agenda sinds wereldoorlogen (vrouwen, zwarten)

Begrip "inclusie" op agenda sinds jaren '70 vorige eeuw en heeft al hele weg afgelegd

Mensenrechten, personen met handicap(>1948)

Recht op inclusie versus exclusie, focus op participatie

Specifieke onderwijsbehoeften(>1990)

Focus op participatie én leren, leerlingen met special needs

Gemarginaliseerde groepen(>2000)

Focus op gelijke onderwijskansen voor kansengroepen

Hervorming onderwijssysteem for all(>2005)

Focus op maximale leer- en ontwikkelkansen voor alle kinderen

"Een inclusieve leeromgeving is een leeromgeving die kwaliteitsvol onderwijs mogelijk maakt voor alle leerlingen ongeacht beperking, etniciteit, sociale afkomst, taal, gender, … Dit mogelijk maken betekent dat een schoolteam actief de noden ondersteunt zodat alle leerlingen tot maximaal leren en participeren komen op zowel cognitief, sociaal, emotioneel, motorisch en moreel vlak."

Definitie (Onderzoeksproject Potential)

Help!

De lat ligt hoog.

Veel docenten voelen zich onvoldoende voorbereid op of onvoldoende gesteund in het omgaan met diversiteit.

3. INCLUSIE: HOE?

3.1. Ethisch kompas

Groeigerichte mindset (Dweck)

Leg de lat hoog

Daag studenten en jezelf uit, maar houd het realistisch om energie te halen uit succeservaringen

Meerderheid is 'blind' vanuit beste bedoelingen

Maar heeft negatieve impact op prestaties

  • Groeigerichte waarderende mindset
  • Diversiteitssensitief in plaats van 'blind'

Inclusie: hoe?

3.2. Breng relevante kenmerken van studenten in kaart

Aandeel studenten met migratie-achtergrond

AJ 2018-2019 Vlaamse universiteiten Vives Hogeschool
Geen migratie-achtergrond 69% 93%
Migratieachtergrond° 16% 6%
Overig/onbekend* 12% 1%

°Of zelf niet BE nationaliteit, of mintens één ouder of mintens twee grootouders zonder BE nationaliteit bij geboorte.

*Geen thuisadres in België of wel een thuisadres in België maar geen Belgisch diploma secundair onderwijs

Herkomst van personen met migratie-achtergrond

Top 5 migratieachtergrond

Vives (AJ 2018-2019):

1. Nederland

2. Frankrijk

3. Filipijnen

4. Marokko

5. Rusland

Aantal meertalige leerlingen neemt toe

Niet-Nederlands = thuis met geen enkele of met een minderheid van gezinsleden NL spreken

Talige achtergrond van studenten

AJ 2018-2019 Vlaamse universiteiten Vives Hogeschool
Anderstalig° 4% 3%
Meertalig* 13% 6%
Nederlandstalig 75% 83%
Niet ingevuld 8% 8%

°Spreekt thuis met alle andere gezinsleden een andere taal dan NL

*Spreekt thuis, naast NL, met minstens één gezinslid een andere taal

Intersectionaliteit

Allerlei zaken kunnen de kansen van studenten beïnvloeden.

Werkstudent, leerstoornissen, fysieke beperking, chronische ziekte, mentale gezondheid, onzeker verblijfsstatuut, ...

 

  • Groeigerichte waarderende mindset
  • Diversiteitssensitief in plaats van 'blind'
  • Breng relevante studentkenmerken in kaart
  • Monitor instroom, doorstroom en uitstroom voor ondervertegenwoordigde of 'at risk' groepen

Inclusie: hoe?

3.3. Universeel ontwerp en redelijke aanpassingen

Ecologische systeembenadering Bronfenbrenner

Brede basiszorg: ingrepen die je doet voor alle leerlingen.

"Universeel ontwerp"

Gericht op minder leerlingen en steeds specifiekere onder-steuning

Betrekken van meer partners binnen en buiten de school

Zorgpiramide

Doel is via aanpassingen barrières verlagen voor specifieke groepen, hier en nu. Aanpassingen moeten doeltreffend zijn, evenwaardig, zelfstandigheid vergroten en veilig zijn.

 

- Differentiëren: rekening houden met interesse, leerstatus en leerprofiel

- Remediëren: helpen om bij te benen

- Compenseren: hulpmiddelen laten gebruiken

- Dispenseren: vrijstellen van onderdeel zonder dat eindcertificering in gedrang komt

Differentiatie en redelijke aanpassingen

Onderwijsontwerp universeel toegankelijk maken.

Inzichten uit architectuur, neurologie, onderwijskunde.

Student met ADHD mag een fidget toy meebrengen naar de practica waar het vaak chaotisch is en lastig voor de student om zicht te focussen. Docent heeft in het labo standaard enkele fidget toys ter beschikking voor studenten om concentratie te bevorderen (en te verhinderen dat ze met duur materiaal prutsen)
Docent stuurt Ronny die kleurenblind is op voorhand de slides door zodat hij die van kleur kan veranderen en kan volgen op zijn laptop. Docent bewaakt dat de kleurencontrasten op de slides voldoende zichtbaar zijn voor studenten met visuele beperking
Studenten die onvoldoende scoorden op de instapproef Nederlands moeten verplicht op remediëringslessen academisch Nederlands. Docent gebruikt toegankelijke taal, voorziet rijke context en veel visuele ondersteuning bij de casusoefening om de complexe leerstof inzichtelijk te maken.
Docent heeft enkele versies van het handboek zodat studenten die het financieel moeilijk hebben bij hem een exemplaar kunnen lenen. Docent probeert te voorkomen dat studenten dure handboeken moeten aankopen en werkt zoveel mogelijk met open access bronnen

Universeel ontwerp

Micro: individuele docent

Redelijke aanpassingen

Opleiding legt zichzelf een maximumfactuur op en maakt er de uitdaging van om deze niet te laten stijgen ondanks de inflatie
Docenten co-evalueren de presentaties met twee om objectiever te kunnen beoordelen.
Secretariaat past haar communicatie aan zodat ze genderinclusieve aansprekingen bevat 
Opleiding steunt studenten om een peer-tutoring initiatief op te zetten
Opleiding doet elk jaar aan monitoring van de instroom en doorstroom van kansengroepen.

Universeel ontwerp

Meso: opleiding

Redelijke aanpassingen

Docent geeft voor de internationale studenten enkele extra lessen over interculturele communicatie ter voorbereiding op hun stage na feedback van mentoren
Student in rolstoel wordt op de slotdag voor de opleiding eventmanagement vrijgesteld van enkele taken die niet uitvoerbaar zijn voor haar.
Opleiding voorziet een speciaal ondersteuningsaanbod voor de student-vluchtelingen uit Oekraïne
Op vraag van de studenten in de lerarenopleiding die islam volgen wordt op de campus een gebedsruimte ingericht.
  • Groeigerichte waarderende mindset
  • Diversiteitssensitief in plaats van 'blind'
  • Breng relevante studentkenmerken in kaart
  • Monitor instroom, doorstroom en uitstroom voor ondervertegenwoordigde of 'at risk' groepen
  • Acties op micro-, meso- en macro-niveau
  • Universeel waar mogelijk en gedifferentieerd waar nodig

Inclusie: hoe?

3.4. Brede rolopvatting, meer dan vakinhoudelijk expert

Geen voorgeschreven recepten die je kan kopiëren

Docent als "uitvoerder" van richtlijnen gemaakt door "experten": werkt niet. 

Je kan niet alles leren door onderdompeling, al doende

Docent die zich alleen baseert op intuïtie en trial en error: werkt niet.  

Je moet abstracte inzichten uit onderzoek combineren met info over jouw specifieke context

Collaboratief en onderzoekend bruggen slaan tussen theorie en praktijk

  • Groeigerichte waarderende mindset
  • Diversiteitssensitief in plaats van 'blind'
  • Breng relevante studentkenmerken in kaart
  • Monitor instroom, doorstroom en uitstroom voor ondervertegenwoordigde of 'at risk' groepen
  • Acties op micro-, meso- en macro-niveau
  • Universeel waar mogelijk en gedifferentieerd waar nodig
  • Collaboratieve ingesteldheid
  • Onderzoekende houding

Inclusie: hoe?

4. TOT SLOT ...

Geen vuurwerk maar duurzaame groei

Wetenschappers noemen inclusief onderwijs een utopie

De weg is nog lang en het absolute einddoel zal je misschien nooit meemaken

Dus maak er een mooie en leerrijke weg van

... en vier de tussentijdse kleine successen!

 

 

 

Bedankt!

Veel succes!

Vragen?

 

Els .Consuegra@vub.be

Toename van migratie

1/5 inwoners België niet als Belg geboren

UN/World Urbanization Prospects in EMBARQ Network (2021)

Steden hebben steeds meer en superdiverse inwoners

Verstedelijking

De West-Vlaamse centrumsteden zijn niet de grootste ...

Groei in bevolkingsaantal t.o.v. 10 jaar eerder (2021, in procenten)

Roeselare: 9,7% 

Kortrijk: 3,1%

Oostende: 2,9%

Torhout: 2,6%

Brugge: 1,4%

 

 

Brussel: 16%

Sint-Niklaas: 9,7%

Aalst: 8,5%

Antwerpen: 7,3%

Hasselt: 7,2%

Gent: 6,6%

Mechelen: 6,1%

Genk: 2,6%

Leuven: 4,2%

 

Maar groeien en diversifiëren ook

Ontwerp dat op verschillende systemen inzet