zelfregulerende vaardigheden
ABC-cursus 2025
Lesverloop
1. Geheugen
1. 1 Geheugentest
Jullie krijgen 30 seconden om volgende foto te memoriseren ...
Noteer voor jezelf de woorden die je nog herinnert
Hoeveel had je er juist?
Hoe hebben jullie dat gedaan?
1.2 Werking van het geheugen
Geheugen = vermogen om nieuwe informatie te onthouden.
Conceptueel voorgesteld als verlopende in drie fasen.
Opslag, vasthouden en bewaren en terugzoeken van info.
Kortetermijngeheugen:
Voor een korte termijn vasthouden (maintenance) van zintuiglijke waarnemingen, bewegingen en cognitieve informatie zoals woorden, namen etc. Een gemiddelde persoon kan zeven tot vier elementen opslaan in het kortetermijngeheugen.
Werkgeheugen:
Interface tussen waarnemingen en het langetermijngeheugen via kortetermijnopslag én gecontroleerde manipulatie.
Langetermijngeheugen:
Permanente opslag
Declaratief geheugen
Expliciete kennis, die we bewust kunnen oproepen
Langetermijngeheugen
Niet-declaratief geheugen
Impliciete kennis, ons niet bewust dat ze is opgeslagen
Langetermijngeheugen
Informatie
Werkgeheugen
KTG
LTG
Aandacht
Response output
Ophalen
Bewaren
Verwerken
Vasthouden
Schema
Declaratief
Niet-declaratief
1.3 Technieken om het geheugen te helpen
Associëren - Visualiseren - Herhalen
"Mnemotechnieken"
Manipulaties of technieken die helpen informatie onthouden bv. ezelsbruggetjes
Betekenisvolle verbanden, associaties
Verbanden met voorkennis, schematiseren, context
Visualisering
Loci-methode, leren op verplaatsing, beelden gebruiken ...
Herhaling
Wanneer is herhaling belangrijk en wat voor herhaling?
Gegroepeerde versus gespreide herhaling
Gegroepeerde herhaling is minder effectief dan gespreide
Spreidingseffect
Opslag in het langetermijngeheugen wordt verbeterd als leerervaringen gespreid worden in de tijd, in plaats van dat ze elkaar direct opvolgen.
In één keer leren is zeldzaam.
=> één van de meest gerepliceerde en sterkste vondsten van de experimentele psychologie
Testen en huiswerk als vorm van herhaling?
Stimuleert leren enkel als er hoge kans om juist te antwoorden.
- herhaal leerinhouden aan het begin van een les
- creëer voldoende mogelijkheden tot oefening in de les
- stel veel vragen ter controle (telkens een kans tot herhaling),
- laat leerlingen oefenen buiten de klas (nadat ze de leerinhoud bewezen onder de knie hebben in de klas)
- controleer huiswerk (zodat leerlingen geen fouten herhalen),
- …
In de praktijk
Engaging/warming up/retrieval practice
- voorbeeldoefening activeren voorkennis
2. Zelfregulerend leren
- Welke elementen van zelfregulerend leren herken je?
- Benoem enkele voorbeelden van zelfregulerend leren uit deze praktijk.
- Wat zie je veranderen bij de leerlingen?
Gericht kijken naar het filmpje
- Welke elementen van zelfregulerend leren herken je?
- Benoem enkele voorbeelden van zelfregulerend leren uit deze praktijk.
- Wat zie je veranderen bij de leerlingen?
Nabespreking filmpje
Onze omgeving verandert continu
Groeiende beschikbaarheid van informatie
Dirk Van Damme (OESO)
Internationale modellen erkennen als '21rst century skill'
Meer info zie Voogt & Pareja Roblin (2010)
Eindtermen basisvorming
Secundair onderwijs - 1ste graad - na modernisering: herwerkt
Zelfregulerend leren stimuleren
PLACEMAT: Wat is het?
Schrijf individueel zoveel mogelijk sleutelwoorden op die belangrijk zijn om ZRL te definiëren.
Overleg met je collega's.
- Welke elementen hebben jullie genoteerd?
- Welke elementen zijn belangrijk om te vermelden?
Creëer gezamenlijk een definitie.
Zelfregulerend leren
Zelfregulerend leren
Zelfregulerend leren is het cyclische proces waarbij een lerende zijn gedrag, gedachten, gevoelens én motivatie zelf richting geeft met het oog op het bereiken van zijn leerdoelen en afhankelijk van zijn context.
Bron: Peeters, J. (2022)
Zelfregulerend leren
Zelfregulerend leren is het cyclische proces waarbij een lerende zijn gedrag, gedachten, gevoelens én motivatie zelf richting geeft met het oog op het bereiken van zijn leerdoelen en afhankelijk van zijn context.
Bron: Peeters, J. (2022)
VOORBEREIDEN
UITVOEREN
REFLECTIE
Fasen waarover je controle kan hebben
- Doelen voorstellen en denken vooraf
- Jezelf monitoren en bijsturen tijdens de uitvoering
- Zelfevaluatie en controle aan het einde van de taak
Domeinen waarop je controle kan hebben
- Cognitieve leerstrategieën
- Metacognitieve leerstrategieën
- Motivatie/affectieve leerstrategieën
Gebrek aan zelfregulerende vaardigheden leidt tot frustratie, faalervaringen, angst, vermijdingsgedrag en zelfs agressie
Verschillende leerstrategieën
Zelfregulerend leren is het cyclische proces waarbij een lerende zijn gedrag, gedachten, gevoelens én motivatie zelf richting geeft met het oog op het bereiken van zijn leerdoelen en afhankelijk van zijn context.
Hoe stimuleer jij dit? Hoe doe jij dit nu al?
Zelfregulerend leren
Cognitieve leerstrategieën:
Metacognitieve leerstrategieën:
Motivatie/affectieve leerstrategieën:
Verschillende leerstrategieën
Bekijk de voorbeelden van lesmaterialen die ZRL ondersteunen.
Welke leerstrategie wordt er ondersteund met welk materiaal?
Kan je de materialen indelen in categorieën?
Zelfregulerend leren
Cognitieve leerstrategieën:
strategische acties zoals analyseren, selecteren, structureren, verbanden leggen, concretiseren, personaliseren, toepassen
Metacognitieve leerstrategieën:
denken over denken zoals plannen, oriënteren, relateren, monitoring, begrip checken, jezelf vragen stellen, evalueren, reflecteren, hulp zoeken, samenwerken, omgeving organiseren
Motivatie/affectieve leerstrategieën:
waarderen en belang van de taak inzien, leerdoelen formuleren, vertrouwen dat je het kunt, omgaan met faalervaringen, omgaan met succeservaringen
cognitieve
leerstrategie
cognitieve
leerstrategie
Beertjes van Meichenbaum
- Wat moet ik precies doen, kennen, kunnen? Wat verwacht de leraar, ouder?
- Hoe ga ik dat aanpakken? Wat doe ik eerst? Wat dan? Hoeveel tijd heb ik nodig? Wat staat er op mijn planning? Hoeveel tijd heb ik?
- Ben ik goed bezig? Of begin ik ergens anders? Zoek ik eerst iets op van de vorige les? Neem ik even pauze?
- Heb ik mijn taak goed uitgevoerd? Heb ik het goed aangepakt? Heb ik bereikt wat ik wilde? Kan ik het? Wat kan ik de volgende keer beter doen?
metacognitieve
leerstrategie
metacognitieve
leerstrategie
metacognitieve
leerstrategie
metacognitieve
leerstrategie
motivationele
leerstrategie
affectieve
leerstrategie
Omgaan met faalangst
Cognitieve leerstrategieën:
strategische acties zoals analyseren, selecteren, structureren, verbanden leggen, concretiseren, personaliseren, toepassen
Metacognitieve leerstrategieën:
denken over denken zoals plannen, oriënteren, relateren, monitoring, begrip checken, jezelf vragen stellen, evalueren, reflecteren, hulp zoeken, samenwerken, omgeving organiseren
Motivatie/affectieve leerstrategieën:
waarderen en belang van de taak inzien, leerdoelen formuleren, vertrouwen dat je het kunt, omgaan met faalervaringen, omgaan met succeservaringen
Groepsdiscussie (10 min)
Bespreek welke van de strategieën
(Cognitieve leerstrategieën, Metacognitieve leerstrategieën, Motivatie/affectieve leerstrategieën)
je zou willen ondersteunen in je eigen praktijk.
Bij de cognitieve strategie: welke concrete ondersteuning kan je bedenken voor jouw vakgebied?
Verwerkingsopdracht - in groep - 15'
- Lees onderstaande opdrachtomschrijving voor de geïntegreerde proef van 7 kinderzorg.
- Welke zelfregulerende strategieën gaan leerlingen inzetten om deze jaaropdracht tot een goed einde te brengen?
- Wat kan jij doen als leraar om hen daarbij te ondersteunen?
Nog wat extra inspiratie:
GO Navigator: webinar Jeltsen Peeters
4. Afsluiter
Reflecterend & onderzoekend handelen (ROH)
'Lerarenenquete: "het niveau daalt" '
Hoe hard werkt een Vlaamse leerkracht? | Terzake
REACTIES?
Einde van de les!